Eerste Wereldoorlog

Bunkerpad bij Bunnik

Wandeltocht
Meer route-informatie

Tijdens de mobilisatieperiode van de Eerste Wereldoorlog van 1914 tot 1918 begon men voor het eerst schuilplaatsen en kazematten te bouwen van gewapend beton. Het Bunkerpad voert langs een aantal van deze bouwwerken. Deze wandeling begint op de parkeerplaats van het landgoed Rhijnauwen en gaat langs de betonnen restanten van de infanteriestelling.

Gewapend beton was de opvolger van het Grindbeton dat eerder al het brikkenbeton verving. In de wereld van het militaire erfgoed wordt verder subtiel maar beslist onderscheid gemaakt tussen groepsschuilplaatsen, kazematten en bunkers. Bunker is een Duits woord (germanisme) dat niet gebruikt mag worden voor de Nederlandse betonbouw.

Hoe dan ook, rondom de Koningsweg bij Bunnik tussen de forten Vechten en Rijnauwen wemelt het van de betonnen bouwsels, een heel dorpje lijkt het. Hier loopt het Bunkerpad (ze leren het ook nooit!). Wat is er te zien? In 1914 begon men met het graven van loopgraven in dit gebied, daar is niets meer van te zien omdat deze na de oorlog weer geslecht zijn, en na de Tweede wereldoorlog opnieuw.

Loopgravenoorlog

De loopgravenoorlog in de omringende landen zorgde er voor dat men hier ook hout ging vervangen door beton. Allereerst begin 1915 door losse betonnen elementen die men ingroef met daarover een gronddekking. Daar zijn nog een paar losse elementen van bewaard gebleven in Fort bij Rijnauwen. Schuilplaats type 1915 was de opvolger, een soort veredeld fietsenschuurtje. Er zijn er nog vijftien van bewaard gebleven waarvan één op het buitenfort van Rijnauwen. Het type 1916 I is in het Bunkerpad te bewonderen, dit exemplaar is weer wat zwaarder uitgevoerd, en voor 1916 II moet de liefhebber bijvoorbeeld naar de Nieuwe Zuider Lingedijk of Fort Vuren. De dubbele mitrailleurkazemat uit 1916/1917 is te vinden langs de Bildtsestraatweg bij het landgoed Griftenstein. Daar zijn er maar twee van gebouwd. De veel zwaarder uitgevoerde schuilplaatsen type 1918 I en II zijn ruim aanwezig langs het Bunkerpad en elders in de Nieuwe Hollandse Waterlinie ( plm. 200 stuks). Als je ze één keer gezien hebt, zie je ze overal lijkt het.

Wapenwedloop

De wapenwedloop stopte niet aan het einde van WO I. In het interbellum verrezen op de omringende forten V.I.S. kazematten en vlak voor WO II de gietstalen koepelkazematten en vele honderden groepsschuilplaatsen type P. De koepelkazematten zijn allemaal ontdaan van hun gietstalen koepel op een stuk of vier na (forten Rijnauwen en Vechten en Everdingen). Hier in het Bunkerpad liggen de restanden van vijf mitrailleurkazematten die nu het meest lijken op overmaatse vierkante plantenbakken met scheuren. Er groeien boompjes op.

Meer route-informatie

Alles wat te zien is op het Bunkerpad behoort tot de infanteriestelling met loopgraven die in de mobilisatieperiode van 1914 - 1915 werd aangelegd en tussen 1936 en 1940 opnieuw gebruikt en uitgebreid.

Stelling van Utrecht

Maar wat is het nu dat Bunkerpad? Alles wat hier te zien is behoort tot de infanteriestelling met loopgraven die in de mobilisatieperiode van 1914 - 1915 werd aangelegd en tussen 1936 en 1940 opnieuw gebruikt en uitgebreid. De stelling diende ter verdediging van de wegen en de spoorlijn tussen beide forten. Pas in 1922 had men het over het Oostfront van de zogeheten Vesting Holland. De Vesting Holland was de militaire voorloper van de huidige Randstad. In 1936 was men net begonnen met de aanleg van de A12. Als de groepsschuilplaatsen type 1918 II nader bekeken worden is nog te zien dat ze later in de dertiger jaren zijn verbouwd tot mitrailleurkazemat. Tegenwoordig zijn ze allemaal dichtgemetseld, bemost en in de aarde verzonken.

Praktische informatie

De wandeling begint op de parkeerplaats van het landgoed Rhijnauwen en voert langs de betonnen restanten van de infanteriestelling.
Mocht de parkeerplaats vol zijn, iets verderop bevindt zich de parkeerplaats bij het Theehuis Rhijnauwen.

Meer weten over dit onderwerp?

Bezoek de website van het Kenniscentrum Waterlinies.

Kijk op Geschiedenislokaal Utrecht WO1 voor bronnen en opdrachten voor het voortgezet onderwijs over de provincie Utrecht tijdens de Eerste Wereldoorlog.

‘Een onuitdoofbaar vuur : betonnen verdedigingswerken in de Nieuwe Hollandse Waterlinie’ door Douwe Koen.

‘De Nieuwe Hollandse Waterlinie: versteende ridders, levende forten’ door Jeroen Junte.