13196 / collectie Het Utrechts Archief - 1900-1905
Publiek Domein 1.0

Gezicht op de voorgevel van het landhuis Stoutenburg met omringend park

Gezicht op de voorgevel van het landhuis Stoutenburg met omringend park (Stoutenburgerlaan 5) te Leusden.

Bron foto https://hetutrechtsarchief.nl/beeld/A3580705B11D5F029CC2F07C73676005

Gelderse Vallei

van turfwinning naar waterrecreatie

Regio's

Gelderse Vallei

Geen grote pretparken, luidruchtige feesten en massatoerisme in de Vallei. Puur genieten van leuke en laagdrempelige activiteiten en natuur. In de Vallei gaat het om de echte mensen, pure belevingen, de authentieke streekproducten en gerechten uit de FoodValley.

Onder deze regio vallen Achterberg (gem. Rhenen), Leusden, Achterveld, Hamersveld, Asschat, Renswoude, Stoutenburg, Overberg (gem. Utrechtse Heuvelrug), Veenendaal en Woudenberg.

Ontginningen kwamen in de Gelderse Vallei relatief laat op gang. Eeuwenlang werd het gebied geteisterd door overstromingen en andere wateroverlast. Rond 1130 begonnen de eerste geslaagde cope-ontginningen bij Hamersveld, maar pas in 1937 met de afsluiting van de Zuiderzee en de aanleg van het Valleikanaal werd de waterafvoer goed genoeg gereguleerd.

De wateroverlast in de Gelderse Vallei had ook een positieve kant. Het gebied was een ideale plek om een waterlinie aan te leggen. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) werd er begonnen met de aanleg van de Grebbelinie. Pas in 1741 was de aanleg voltooid.

In de 12de eeuw namen de spanningen tussen het Sticht en Gelre toe. De bisschop van Utrecht besloot om langs de grens met Gelre strategische kastelen te bouwen. Hiervan zijn kasteel Ter Horst, kasteel Stoutenburg en kasteel Stifthorst goede voorbeelden.

Vreemdelingenverkeer Scherpenzeel (Gld.), uitgever / 15390 / collectie Het Utrechts Archief - 1900-1905
Publiek Domein

Op de voorgrond de brug over de Luntersche Beek

Gezicht in de Broekerweg met rijen loofbomen te Woudenberg uit het westen; met op de voorgrond de brug over de Luntersche Beek. N.B. De Luntersche Beek is in de periode 1937-1948 vergraven tot het Valleikanaal.

Bron foto https://hetutrechtsarchief.nl/beeld/C8E2CE3CF3E35568951A900D48803DE2

Vanaf de 16de eeuw is er begonnen met het winnen van turf bij het dorp Veenendaal. Om de gewonnen turf te kunnen vervoeren naar Antwerpen, liet de Antwerpse burgemeester Gillebert van Schoonbeecke de Schoonderbeeksche Grift graven.

Verstedelijking vond plaats vanaf de 18de eeuw met name in de steden Amersfoort, Leusden en Woudenberg. Aan de rand van de Heuvelrug verschenen er campings en bungalowparken en het Henschotermeer werd ontwikkeld voor waterrecreatie.

Bron

VVV over de Gelderse Vallei, kijk op: www.vvvvallei.nl

Roland Blijdenstijn (2005). Tastbare Tijd, cultuurhistorische atlas van de provincie Utrecht - Provincie Utrecht.

Verhalen uit deze regio

Tweede Wereldoorlog Duitse soldaten op de Leusderhei 6 min 6 min Lampegiet: een Veens volksfeest 4 min