De Tweede Wereldoorlog in Utrecht

13.000 Duitse soldaten achter prikkeldraad bij Oud-Leusden

6 min

Duitsland heeft zich overgegeven en de bevrijding is in heel Nederland uitbundig gevierd. Hiermee eindigen vaak de verhalen over de Tweede Wereldoorlog. Maar wat is er daarna eigenlijk gebeurd met de Duitse legereenheden? Daarover was lange tijd weinig bekend. De Leusderheide en Landgoed Den Treek blijken hierin een belangrijke rol te hebben gespeeld.

Op 9 mei 1945 komen alle eenheden van de Duitse 346ste infanteriedivisie stipt op tijd hun wapens dumpen op de Leusderheide. Ze gaan naar een groot omheind bosgebied op Landgoed Den Treek. Hun commandanten blijven verantwoordelijk voor eten en drinken, tucht en discipline én voor het ordelijk verloop van de ontwapening; officieren houden daarom nog enige tijd hun wapen. Britse militairen houden enkel toezicht.

Wapens en persoonlijke uitrustingsstukken verdwijnen in diepe kuilen op de Leusderheide.

‘Concentratiegebied’ Leusden

De ontwapende infanteristen zitten vanaf 9 mei 1945 twee weken opgesloten. Ze vinden in het bos enige beschutting in schuilhutten van dennengroen of een op zijn kant gezette kar. De lanen in het bos staan vol wagens en karren. Duizenden paarden grazen in nabijgelegen weilanden. Er worden ook paarden geslacht. Bij keukenwagens en kraampjes voor eten en drinken wemelt het van de soldaten. Wapens en persoonlijke uitrustingsstukken verdwijnen in diepe kuilen op de Leusderheide en er is ook een dump voor groot materieel. Soldaten proberen kostbaarheden veilig te stellen door ze stiekem te begraven. Na hun vertrek halen jongens uit de omgeving veel spullen weer naar boven.

Geen krijgsgevangenschap

Hoe raakt de 346ste infanteriedivisie in Den Treek verzeild? In de laatste oorlogsweken hebben de manschappen zich ingegraven bij de 'Pantherstellung', de oude Grebbelinie. Daar horen zij op 4 mei dat het Duitse leger heeft gecapituleerd. Over hun lot wordt de volgende dag beslist in Wageningen. De Canadese bevelhebber luitenant-generaal Foulkes wil van zijn tegenstander generaal Blaskowitz horen waar diens divisies precies zitten. Omdat Foulkes een snelle aftocht van de Duitsers wil regelen volgt geen krijgsgevangenschap. Alle divisies moeten zich onder eigen commando melden in hun meest nabije concentratiegebied en behouden hun eigen bevelstructuur. De Nederlanders lezen dat Blaskowitz in functie blijft; tegenwerking zal een soepele aftocht alleen maar vertragen.

Tien ontwapeningsgebieden

Op 9 mei arriveren de divisies bij hun aangewezen zone, waarvan vijf in de provincie Utrecht. Overal is inmiddels een geallieerde brigade gearriveerd om een oogje in het zeil te houden. Het werk doen de Duitsers zelf, bijvoorbeeld prikkeldraadomheining spannen. Bij Oud-Leusden controleren twee bataljons van de 56ste Britse infanteriebrigade, nog geen 2.000 man, hoe de verslagen vijand zichzelf ontwapent. Elders is er net zo’n opmerkelijke, scheve, getalsverhouding tussen Duitsers en geallieerden, ook in Baarn met Duitse 'Fallschirmjäger'. Voor alle 120.000 Duitsers heeft Foulkes 50.000 man beschikbaar.

Van die Duitsers is een vijfde ontwapend rond Amersfoort. Zoals het hier ging, zo ging het elders in West-Nederland.

Geschreven door Ronald Polak Historische Kring Leusden

Bronnen en meer lezen

Ronald Polak beschrijft aan de hand van bronnen en ooggetuigen deze fascinerende en nagenoeg onbekende episode gedetailleerd in het rijk geïllustreerde boek  Afgemarcheerd! De ontwapening van 13.000 Duitse soldaten in afwachting van hun voettocht naar Duitsland, Leusden 9-23 mei 1945 (Historische Kring Leusden, 2018).

Ronald Polak vertelt graag over zijn onderzoek en geeft daarover lezingen met filmbeelden. Geïnteresseerd? Neem contact op via: polak.ronald@gmail.com

In deze reportage vertelt Ronald Polak meer over de Duitse soldaten die twee weken op Den Treek doorbrachten.  

 

Aanvullende informatie