De Koude Oorlog in de provincie Utrecht

Amerikanen in Soesterberg

5 min

In 1954 werd een Amerikaans squadron gevechtsvliegtuigen gelegerd op Vliegveld Soesterberg. Gevolgen hiervan waren een hoop lawaai van straaljagers en veel grote Amerikaanse auto’s op straat.

Het was de tijd van de Koude Oorlog: angst voor de Sovjet-Unie en onderlinge dreiging tussen Oost en West met atoombommen. De Amerikanen kwamen de Europese luchtmacht versterken. Na de val van de Berlijnse muur nam de dreiging af. In 1994 vertrokken de Amerikanen uit Soesterberg.

De Amerikanen op vliegveld Soesterberg

Met de komst van Amerikanen lagen er twee luchtmachten op vliegveld Soesterberg. De Nederlandse en Amerikaanse luchtmacht werkten goed samen. Zo bleef de Nederlandse Luchtmacht verantwoordelijk voor de leiding van de vliegbasis: bevelvoering, verkeersleiding, brandweer. Het Amerikaanse  32nd Tactical Fighter Squadron (TFS) “The Wolfhounds” bleef zelfstandig onder Nederlandse leiding. De Amerikanen hadden op hun deel van het vliegveld (Camp New Amsterdam) alle faciliteiten zoals een grote supermarkt (Commissary), diverse winkels, een kapper, een bioscoop, een school en een officierscafé-restaurant. Alles wat ze nodig hadden werd ingevlogen vanuit de Verenigde Staten.

In NAVO-verband waren er gemeenschappelijke oefeningen waarbij de Amerikanen en de Nederlanders elkaars “vijanden” waren. In zo’n periode waren de contacten tussen de Amerikaanse en Nederlandse officieren intensief. En nog intensiever was dat gedurende de jaarlijkse NAVO-oefeningen waarbij een oorlog werd gesimuleerd tussen de “Russische Beer” en de NAVO in West-Europa. De geluidsoverlast door startende en landende vliegtuigen werd door sommige inwoners heel hinderlijk gevonden. Maar de mensen in Soesterberg hadden er meestal vrede mee. Ze noemden het “The sound of freedom”.

Speciale woonwijk voor de Amerikanen

Van de Amerikaanse militairen woonden de jonge vrijgezelle mannen op de basis en de gezinnen in rijtjeshuizen in de omgeving. De Amerikaanse gezinnen hadden weinig contact met Nederlanders. Ze deden immers alles op de basis en na een aantal jaar werden ze toch weer overgeplaatst naar Verenigde Staten of een andere basis. Later werd er voor de Amerikaanse militairen in Soesterberg een speciale wijk gebouwd, genaamd Apollo, Gemini, Mercury. Ten tijde van de Koude Oorlog stonden onder de carports grote Amerikaanse auto's en het rook in de wijk vaak naar barbecue, want de Amerikanen barbecueden graag dagelijks. Met een eigen woonwijk, en de vele voorzieningen op de basis had de Soesterbergse middenstand weinig profijt van de Amerikanen, met uitzondering van de autohandel. Sommige Amerikanen kochten graag een Europese auto. De wijk is er nog, maar nu wonen er Nederlanders.

McDonalds was er al volop in alle grote Nederlandse steden, maar bij Soesterberg kwam de eerste McDrive.

Amerikaanse invloeden en cultuurverschillen

In gesprekken over ‘de Amerikaanse periode’ duiken cultuurverschillen tussen Amerikanen en Nederlanders steeds weer op: één koekje uit de Nederlandse koektrommel en niet zelf iets uit de koelkast halen zonder te vragen aan de hospita, zoals ze dat in Amerika wel gewend waren. Ook streek de Amerikaanse eetcultuur neer in Soesterberg. McDonalds was er al volop in alle grote Nederlandse steden, maar bij Soesterberg kwam de eerste McDrive. De Amerikanen vierden eveneens andere feestdagen dan de Nederlanders, zoals onafhankelijkheidsdag. Dat feest duurde zelfs enkele dagen. De diensten van de Amerikaanse militairen werden zodanig ingedeeld dat iedereen wel een deel van de festiviteiten kon bijwonen.

Volgens bewoners van Soesterberg en omgeving waren de Amerikanen vriendelijk maar afstandelijk. Nederlandse meisjes werden wel uitgenodigd voor Amerikaanse feesten en barbecues. Verliefdheden en verhoudingen waren er genoeg, maar zelden leidde dit tot een huwelijk en vertrek uit Nederland.

Demonstraties

De vredesbeweging was heel actief tijdens de Koude Oorlog: geen kruisraketten in Nederland! Grote demonstraties waren er in Amsterdam en Den Haag, en elk najaar was er ook een demonstratie in Soesterberg waar duizenden mensen naar toe kwamen. Op zaterdag 9 oktober 1982 werd deze demonstratie voor de vijfde keer gehouden. Ter gelegenheid daarvan werd een beeldje onthuld. In hetzelfde jaar was op 24 mei ook het Vrouwenvredeskamp gestart. De vrouwen wilden een brede maatschappelijke discussie op gang brengen over ontwapening.

Bronnen

Frits Stuurman, ‘Invloeden van de Amerikanen van vliegbasis Soesterberg op de omgeving’, in: Jaarboek Oud Utrecht 2015, 297-320.

F.J. Stuurman (red.), De verhalen achter Vliegbasis Soesterberg 1954-1994. De invloed van veertig jaar Amerikaanse aanwezigheid op de omgeving (Gebiedscoöperatie O-gen, Scherpenzeel 2016).

 

Restauratie Jachtbommenwerper F-100

Het Nationaal Militair Museum is in bezit de laatste F-100 ‘Super Sabre’: een Amerikaanse jachtbommenwerper die onlosmakelijk verbonden is met Vliegbasis Soesterberg. Dit unieke stukje cultureel erfgoed verkeert helaas in slechte staat. In 2021 is na een succesvolle crowdfunding gestart met de restauratie!

Dirk Starink, oud-bevelhebber der Luchtstrijdkrachten over de F-100

Aanvullende informatie