Ode aan het landschap

Amersfoort aan zee

4min

Amersfoort dankt haar ontstaan en naam aan een doorwaadbare plaats (voorde) in rivier de Eem, die vroeger ook wel Amer werd genoemd. De Eem wordt gevoed door beken die op de Veluwe ontspringen, zoals de Heiligenbergerbeek, de Barneveldse beek en de Lunterse beek. De rivier begint officieel bij de Koppelpoort en eindigt 18 kilometer verderop in het Eemmeer. Voorheen was daar de Zuiderzee.

De Amersfoortse haven stond in directe verbinding met de Zuiderzee. De ligging aan zee bracht handel voort in bier en textiel en later ook turf en tabak. Textielnijverheid was vanaf de middeleeuwen een belangrijke inkomstenbron voor de inwoners van Amersfoort. Door de aanwezigheid van behoorlijk zuiver en zacht water in Amersfoort, waren er perfecte omstandigheden om bier te brouwen. Zeker in vergelijking met andere steden in die tijd. Het heldere water uit de beken bereikte via de grachten de brouwerijen. Het Amersfoortse bier was zeer gewild en vond via de Eem en de Zuiderzee een afzetmarkt tot in Holland en Friesland. Vanaf 1873 werden artesische putten geslagen en was er helder bronwater in overvloed om bier van te brouwen.

Wateroverlast

De ligging van Amersfoort leverde echter regelmatig ook wateroverlast op. Noordwesterstormen konden het zeewater de Eem in stuwen en de stad doen overstromen. De laatste watersnoodramp was in 1916. In de nacht van 13 op 14 januari woedde er een hevige storm. De golven van meer dan drie meter hoog waren teveel voor de dijken. Die braken door en zeewater stroomde de Amersfoortse grachten in.

Het leven van vele mensen kon gelukkig worden gered, maar er was grote schade aan huizen en volgens Rijkswaterstaat lieten 466 runderen, 8 paarden, 481 varkens en biggen, 57 schapen, 14 geiten en 10 honden het leven. Ook vormde de mislukte oogst een groot probleem. De bestaande plannen om de Zuiderzee af te sluiten werden definitief doorgevoerd. Na de aanleg van de afsluitdijk in 1932 heeft het zilte water de stad niet meer bereikt.    

Dijken versterken

Tegenwoordig wordt Amersfoort beschermd tegen overstromingen door twee dijken: de dijk langs rivier de Eem en het Randmeer in het noorden en door de Grebbedijk langs de Rijn tussen Wageningen en Rhenen. De Grebbedijk zal de komende jaren worden verzwaard en zal vanaf 2025 ook aan de nieuwste landelijke normen voldoen. De dijk langs de Randmeren en de Eem werd eerder al versterkt. Ondanks de verzwaarde dijken blijft een ramp altijd mogelijk.

Nu wordt het begrip Amersfoort aan Zee vaak gebruikt als waarschuwing in relatie tot de klimaatproblematiek. Als bij een stijgende zeespiegel de dijken langs de Noordzee ons niet meer kunnen beschermen, zou het water tot aan Amersfoort kunnen komen.  

Geschreven door Annebeth Felet

Extra info