Utrechtse kastelen en buitenplaatsen

Buitenplaatsen Peking en Canton

4 min

Wie halverwege de negentiende eeuw door Baarn liep, zag een klein boerendorp. De villaparken waar de plaats later zo bekend om zou worden, waren allemaal nog niet aangelegd. Wel lagen er aan de rand van Baarn twee grote buitenplaatsen met de felgekleurde huizen Peking en Canton.

In Baarn zijn twee grote parken te vinden: de Pekingtuin en het Cantonspark, vernoemd naar de twee buitenplaatsen. Baarn is ondertussen om de huizen heen gegroeid en het grootste deel van de tuinen is al volgebouwd, maar er staan nog steeds twee villa’s genaamd Peking en Canton aan de Javalaan. Behalve door hun grootte en opvallende locatie vallen ze nu niet zo op tussen de andere villa’s in Baarn, maar ooit was dat dus anders.

Een stukje China in Baarn

Reinhard Scherenberg, een Amsterdamse koopman wiens vader rijk was geworden van de handel met oost Azië, gaf aan het einde van de 18de eeuw opdracht tot de bouw van de huizen Peking en Canton. Oorspronkelijk had er ook nog een derde huis moeten komen, Nanking, maar vanwege financiële problemen is dat nooit gebouwd. Het waren zeer opvallende gebouwen; chinoiserie, toegepaste kunst geïnspireerd door China, was in de mode aan het einde van de 18de eeuw en Scherenberg had veel handelsbetrekkingen in China, dus besloot hij de gebouwen in een Chinese stijl te bouwen. Een deel van de materialen werd geïmporteerd en de huizen werden omgeven door tuinen eveneens in een Chinese stijl.

Jacobus Craandijk schreef in 1897 in zijn boek Wandelingen door Nederland met pen en potlood het volgende over de villa’s:

‘Zooals duizenden weten, en wie het niet weten, ligtelijk vermoeden, zijn Peking en Kanton twee aanzienlijke heerenhuizen in Chineschen trant. Zij behooren tot de eigenaardigheden van Baarn. Met hun grillige daken, hun heldere, scherp afstekende kleuren, - rood en wit en groen vooral, - hun vergulde klokjes en spitsjes, hun wonderlijke versieringen, kunnen zij der kritiek stof genoeg geven, maar zooveel is zeker, dat zij er regt levendig uitzien.’

De slaapvertrekken van Peking waren alleen via een buitentrap te bereiken en de verwarming werkte niet goed

Nieuwbouw

Een paar jaar later kreeg Reinhard Scherenberg financiële problemen, dus besloot hij de huizen van de hand te doen. Hij wist de twee buitenplaatsen aan koning Lodewijk Napoleon te verkopen. Ze wisselden nog een paar keer van eigenaar om uiteindelijk allebei rond 1900 gesloopt te worden. Het waren mooie huizen, maar niet praktisch. De slaapvertrekken van Peking waren alleen via een buitentrap te bereiken en de verwarming werkte niet goed. Peking werd vervangen door een groot herenhuis dat nog steeds een opvallende locatie aan het einde van de Torenlaan heeft. Canton werd vervangen door een grote villa in de historiserende stijl, die helaas vanaf de openbare weg nauwelijks nog te zien is. Ook een groot deel van de tuin is volgebouwd, dus van de oorspronkelijke buitenplaatsen is bijna niets meer overgebleven behalve dan de namen.

In 2018 is door RAAP en het Monumenten Advies Bureau het cultureel erfgoed van de gemeente Baarn geïnventariseerd voor het maken van een cultuurhistorische waardenkaart. Dit verhaal is gebaseerd op informatie uit dat onderzoek.

Geschreven door Renske Peterse Gemeente Baarn

Meer weten over de Utrechtse buitenplaatsen?

Kijk dan eens op www.utrechtsebuitenplaatsen.nl!