Castellum Fectio: het oudste Romeinse legerkamp in Utrecht

Fectio - in de naam weerklinkt de riviernaam ‘Vecht’ - is met de castra bij Nijmegen de oudste Romeinse legerplaats in Nederland. Vlakbij de splitsing van Rijn en Vecht leggen de Romeinen onder keizer Augustus dit fort rond het jaar 4 of 5 aan, als bevoorradingskamp bij hun pogingen om Germanië te veroveren. Per schip kunnen de veroveraars via de Vecht en het Oer-IJ de Noordzee bereiken, om zo verder te varen richting de Duitse Elbe. De Romeinen willen de Germanen van verschillende kanten aanvallen, in de hoop hen tot overgave te dwingen.

Verbouwing

Nadat keizer Claudius (41-54) het idee opgeeft om het Romeinse Rijk nog verder naar het noorden uit te breiden, gaat Fectio deel uitmaken van de Romeinse rijksgrens, de limes. Daartoe wordt het fort versterkt, en niet voor het laatst, want opgravingen maken duidelijk dat het castellum in totaal zeker acht keer is verbouwd. Er zijn regelmatig overstromingen van de Vecht, waardoor het kamp moet worden verplaatst. Net als het fort in Utrecht valt het castellum in Vechten in 69-70 ten prooi aan opstandige Bataven, die het in brand steken. En net als het Utrechtse castellum is Fectio in het begin van de 3de eeuw in steen herbouwd.

Het garnizoen in Vechten bestaat voornamelijk uit cavalerie (ruiters). Er zijn buitenlandse hulptroepen gelegerd. Aan het einde van de 1ste eeuw zijn dit de gemengde afdelingen infanterie en cavalerie II Brittanorum en I Flavia Hispanorum, een Engelse en een Spaanse legereenheid. Eind 2de en begin 3de eeuw zijn hier Thracische ruiters gestationeerd, de ala I Thracum. Er is wel gesuggereerd dat Fectio een vlootstation voor de Romeinse vloot classis Germana is geweest, maar harde bewijzen - zoals een grote haven of inscripties van de legereenheid - zijn nooit gevonden.

Vicus

Nabij de legerplaats Fectio ontstaat een zogenoemde vicus, een civiele nederzetting. Het is in Vechten een komen en gaan van handelaars, zo bewijzen onder meer de vondst van een Romeinse platbodem, een kleine insteekhaven en een altaarsteen van schippers uit het huidige België. Ook herbergt de Vechtense vicus een of meer smederijen, gezien de opvallende hoeveelheid metaalslak en brandhaarden die op het terrein zijn aangetroffen. De bewoners van de vicus moeten herhaaldelijk strijd voeren tegen het water van de Vecht. Door overstromingen is het kamp dorp regelmatig onbewoonbaar en moet de grond worden opgehoogd.

Tussen de andere castella in het Utrechtse deel van de limes heeft Fectio een uitzonderlijke positie. Niet alleen is dit het oudste castellum, het heeft ook de sterkste bezetting. In tegenstelling tot de overige Utrechtse castella zijn er ruiters gelegerd, die direct kunnen uitrukken wanneer ergens een crisis uitbreekt. Mogelijk dient Fectio enige tijd als hoofdkwartier voor de ondercommandant van Neder-Germanië. Het fort herbergt ook andere hooggeplaatsten uit het Romeinse leger, zo is af te lezen aan door hen gestichte altaren die er zijn gevonden.