Castellum Laur(i)um: een Romeinse haven aan de Oude Rijn

Scheepvaart

Opvallend aan het Woerdense castellum zijn de opgegraven resten van een haven, kadewerken en oeverversterkingen van de oude rivierbedding. Er was ook een houten brug of dam gebouwd en in de vicus (een burgerlijke nederzetting) stond een gebouw dat is geïdentificeerd als botenhuis. Ook zijn in Woerden zeven houten schepen aan de oppervlakte gekomen. Deze vondsten wijzen op een functie van het castellum als havenplaats, waar handelsschepen uit het zuiden en oosten hun lading afleverden.

Bewoners

Archeologische vondsten van aardewerk met inscripties tonen aan dat Laurum tussen 69 en 96 bevolkt wordt door een eenheid vrijwillige infanteristen, de cohors XV Voluntariorum civium Romanorum pia fidelis. Dit cohort bestond oorspronkelijk uit vrijwillig aangemelde Romeinse burgers, maar in Woerden was de samenstelling vergelijkbaar met de andere hulptroepen langs de limes: rekruten zonder Romeins burgerrecht. Later maken de ‘vrijwilligers’ plaats voor het cohors II Breucorum, bestaande uit ‘Breuci’, een volk in het noorden van voormalig Joegoslavië. Dit blijkt onder meer uit een altaarsteen, gesticht door een lid van deze eenheid.

Naam

De naam van het Woerdens castellum is - net als de namen van enkele andere Utrechtse castella - afgeleid van een oude Romeinse reiskaart ‘de Peutingerkaart’. Op die kaart staat de plaats 'Lauri' vermeldt, die is geïdentificeerd als het Romeinse legerkamp Laurum of Laurium. Omdat niet zeker is welke Latijnse vorm van het woord in de Romeinse tijd gangbaar was, gebruiken we hier de 'i' tussen haakjes: Laur(i)um.