Castellum Traiectum: een Romeinse legerbasis in het hart van de Domstad
Pal onder het huidige Domplein in Utrecht liggen de oudste wortels van de stad: hier was in de Romeinse tijd een castellum (fort), dat plaats bood aan ca 500 soldaten. Nu resten er nog slechts fragmenten van de omringende muren in de kelders van enkele gebouwen aan het Domplein. De Latijnse naam van het fort, Traiectum, betekent ‘doorwaadbare plaats’ (in een rivier) of ‘overgang’. De naam komt voor het eerst voor in het Itinerarium Antonini, een Romeins reisboek dat is overgeleverd in middeleeuwse kopieën.
Onder het Domplein ligt het Romeinse castellum Traiectum. De bouw van het castellum is in vijf fases te onderscheiden waarvan het vroege fort (rond 50 na Chr.) voornamelijk uit houtbouw bestond en de laatste fase uit steenbouw (na ca 200 na Chr.). Bij graafwerkzaamheden ten tijde van de renovatie van de Domkerk en Domtoren in 1927 werden Romeinse resten ontdekt. Deze resten waren in 1929 voor de archeoloog Albert van Giffen de aanleiding voor archeologisch onderzoek, dat voortduurde tot 1949. In deze periode werden delen van het Romeinse castellum ontdekt en werden Romeinse voorwerpen gevonden uit de 1ste tot 3de eeuw. Ook werden er Karolingische en vroeg-romaanse resten aangetroffen, evenals resten van het keizerlijk paleis Lofen. Daarnaast konden de datering en contouren van de houten en stenen castella grotendeels worden vastgesteld.
