Corruptie en strijd: de Romeinen ruimen het veld

Rugdekking

Het Romeinse leger slaagde erin om de rust te herstellen tijdens de regeringstijd van keizer Diocletanius (284-305). Onder Diocletianus’ opvolger Constantijn de Grote gaan de Romeinen over op een defensiesysteem ‘in de diepte’. Dat wil zeggen dat er langs de noordelijke limes alleen nog lichte verdedigingstroepen waren gevestigd om de grens te bewaken. Deze lichte troepen noemden zij de limitanei. In het achterland werd rugdekking verschaft door de mobiele troepen, die de decomitatenses genoemd werden. De soldaten die werden ingezet voor de grensbewaking waren vooral Frankische huurlingen. Zij moesten de provincies dus tegen hun stamgenoten verdedigen.

Duistere periode

De vierde eeuw en de jaren erna zijn voor ons een duistere periode in de geschiedenis. Wij weten maar heel weinig over de situatie van het huidige Utrecht.

De vondsten uit deze periode in voormalige inheemse dorpen staan meestal los van huizensporen. Van de castella zijn maar enkele laat-Romeinse vondsten bekend. Dat betekent niet dat deze nederzettingen en forten geheel verlaten waren. Van de forten lijkt het aannemelijk dat ze in elk geval met tussenpozen door een grensleger werden bewaakt.

De duistere Middeleeuwen

De laatste Romeinse soldaten zijn al enkele decennia eerder uit het centrale rivierengebied vertrokken. Ze zijn ingezet in het hart van het Romeinse rijk, om dit - tevergeefs - te verdedigen tegen de binnenvallende Goten. Onder de Merovingische koning Clovis, die de losse rijkjes verenigt, gaat Utrecht deel uitmaken van het Frankische rijk. De ‘duistere Middeleeuwen’ zijn begonnen.