De Tweede Wereldoorlog in Utrecht

Dansen in Vrijheid. Een oorlogsmonument in Eemnes

5 min

Bij een wapendropping op 10 april 1945 in Eemnes worden twee heren, Dirk Joseph Buis en Aloisis Cornelis Vlasman, door de Duitsers gevangen genomen. De een was actief betrokken bij de dropping, de ander een willekeurig opgepakt persoon. Na een korte gevangenschap in Laren werden beiden door uit Amsterdam gekomen SD-ers geëxecuteerd. Dit gebeurde achter een Larense villa waar een afdeling van de Wehrmacht was gevestigd. Na de oorlog werd bij de villa door leden van het voormalig verzet van de groep Laren-Blaricum-Eemnes een herdenkingsmonumentje opgericht. Jaarlijks werden hier op 4 mei bloemen gelegd om de beide heren te herdenken. In Eemnes zelf was er lang geen oorlogsmonument om de gevallenen te herdenken.

Veertig jaar na de bevrijding, in 1985, werd door de toenmalige burgemeester en enkele leden van de Historische Kring Eemnes de vraag gesteld: ‘Waarom hebben we geen Oorlogsmonument in Eemnes? Er zijn hier toch ook slachtoffers geweest van deze oorlog?’ Bezoekers aan de tentoonstelling die rondom de herdenking van veertig jaar bevrijding was georganiseerd, kregen de vraag of er een herdenkingsteken moest komen. Bijna alle bezoekers reageerden positief. Vlak daarna ging een werkgroep aan de slag om dit te realiseren.

De kunstenaar

De Laarder kunstenaar Peter Willem Zwart (1911-2000) maakte het ontwerp. Peter Zwart woonde vanaf 1942 in Laren. Hij was kunstschilder en beeldhouwer, en tot 1974 werkzaam als decorontwerper en -bouwer bij de Nederlandse televisie. In de oorlogsjaren was hij actief in het verzet en onder meer als tekenaar verbonden aan het illegale blad Tijding, dat in Laren verscheen. Vanwege deze betrokkenheid werd hem verzocht om het monument in Eemnes te ontwerpen.

Het monument dat Peter Zwart ontwierp, verbeeldt vijf kinderen op en tegen een sokkel van zo'n 2 meter hoog. Drie kinderen staan bovenop, in vrijheid dansend met elkaar. De andere twee kinderen, helpen elkaar om boven te komen. Deze voorstelling staat symbool voor de moeite die men moet blijven doen om die vrijheid te beleven.

Drie kinderen staan bovenop, in vrijheid dansend met elkaar. De andere twee kinderen, helpen elkaar om boven te komen. Deze voorstelling staat symbool voor de moeite die men moet blijven doen om die vrijheid te beleven.

Onthulling van beeld en plaquette

Op 2 mei 1987 werd het monument door Prins Bernhard onthuld. Het monument gedenkt de gevallenen maar wil de nadruk voornamelijk leggen op de opnieuw verkregen vrijheid. Het monument heet daarom geen oorlogsmonument maar vrijheidsmonument. Op een plaquette vóór het monument staan de namen van alle in Eemnes omgekomen burgers en geallieerde militairen, en de Eemnessers die elders om het leven kwamen. Onder de woorden Herdenk - Bezin - Wees Waakzaam staan nu 29 namen gemeld.

Na een oproep in de plaatselijke pers zijn namen verzameld en na verificatie op de plaquette aangebracht. Bij de onthulling waren het 28 namen. Enige tijd later kwam er vanuit de bevolking de vraag, waarom de namen van sommige andere personen er niet bij stonden. Na een onderzoek bleek één naam echt te ontbreken. Deze naam werd een jaar later bijgevoegd.

Schoolkinderen adopteren het monument

Al voor de onthulling van het monument was er contact tussen de werkgroep, de Stichting Februari 1941 en de scholen van Eemnes om de mogelijkheid te bekijken het monument door alle schoolkinderen te laten adopteren. De zes basisscholen spraken af beurtelings de adoptie met de kinderen van groep 7 op zich te nemen. Jaarlijks assisteren de kinderen bij de kranslegging van anderen en leggen zelf ook een krans.

Dit verhaal is voortgekomen uit de werkgroep Oorlog en Vrede. Onderzoekers hebben onder leiding van Landschap Erfgoed Utrecht de menselijke kant van het Utrechtse militaire verleden bestudeerd. Alle artikelen uit de werkgroep zijn te lezen in Jaarboek Oud-Utrecht 2015.

Bronnen

Peter Bruin: 'Het verhaal van Vlasman en Buis' in het kwartaalblad Historische Kring Eemnes no 2 (2015).

Jan Out, ‘Herdenk – Bezin – Wees Waakzaam. Het Vrijheidsmonument in Eemnes’, in: Jaarboek Oud-Utrecht 2015, 279-296.

Jaap van der Woude: 'Vrijheidsmonument Eemnes', Eemnes 1987.

Aanvullende informatie