De avondklok in Utrecht
In 2021 maakte Nederland weer kennis met de avondklok. Met de avondklok wordt nu alleen de tijd bedoeld dat je binnen moet zijn, maar vroeger was het een echte klok die geluid werd. Al in de Middeleeuwen werden klokken al gebruikt om mensen te vertellen wat er aan de hand was of wat ze moesten doen. Alhoewel, vroeger? De klokken in de Utrechtse Buurtoren luiden nog steeds dagelijks, en roepen symbolisch op tot het openen of sluiten van de stadspoorten.
De Buurtoren heeft van oudsher twee geluien, het kerkgelui met de gewijde kerkklokken (voor kerkdiensten, doop, begrafenissen en trouwerijen). En de daarboven hangende Banklok en de Waakklok. Die laatste luidde voor het openen en sluiten van de stadspoorten. 's Avonds mocht niemand de stad meer in of uit nadat de avondklok had geluid. Hierdoor werd het ook wel de ‘boefklok’ of ‘boevenklok’ genoemd: boeven konden dan beter maar de stad verlaten. Het verhaal gaat dat wanneer tegen de schemering de waakklok luidde, men tot ver in de omtrek het knarsen van de sluitende poortdeuren kon horen. Na het luiden van de avondklok, moest men in de stad het haardvuur doven ter voorkoming van brand. De klok sloeg alarm bij oproer, vijandigheden van buitenaf en luidde bij storm en brand. Het betekende oppassen geblazen en dat alle weerbare mannen zich moesten verzamelen.
De Banklok werd geluid bij bijvoorbeeld het bevestigen van raadsbesluiten en andere aankondigingen. De klok werd dan geluid om de burgers bijeen te roepen voor het voorlezen van een besluit, eigendomsoverdracht of strafvonnis. Een verdachte misdadiger moest zich ‘voer die clocke’ verdedigen. Zelfs bij vrijspraak kon hij veroordeeld worden tot het betalen van de kosten van het luiden van de Banklok.
