De Biltse en Zeister Grift: vervoersader voor stad, dorp en buitenplaats

5 min

31-10-2017

Als je de Biltse en Zeister Grift nu ziet, zou je niet zeggen dat dit ooit een belangrijke transportroute was. Toch was de Grift drie eeuwen lang de belangrijkste transportader tussen Utrecht, De Bilt en Zeist. In de havens en bij de sluizen was het een drukte van belang. Volgeladen boten voeren af en aan.

In de gouden eeuw groeiden de steden en daarmee ook de behoefte aan allerlei producten, zoals voedsel en bouwmaterialen. Om al die goederen te vervoeren waren goede transportroutes nodig. Daarom werden in de 17de eeuw overal in Nederland kanalen gegraven.

Eén van die vaarwegen is de Biltse en Zeister Grift. Vanaf de Weerdsingel in Utrecht loopt die in oostelijke richting door het huidige Griftpark, langs de Alexander Numankade, Fort De Bilt, de Utrechtseweg, De Bilt, door Landgoed Oostbroek, onder de A28 door naar de Waterigeweg in Zeist. Het Utrechtse provinciebestuur betaalde de aanleg van de Grift uit de bezittingen van de abdij van Oostbroek, die tijdens de Reformatie was onteigend.

Wat werd er over de Grift vervoerd?

Mest, turf, stadsafval en allerlei luxe goederen als wijn en tabak waren de producten die vanuit Utrecht kwamen. Ook huisraad voor de buitenplaatsen langs de Grift en bouwmaterialen voor Slot Zeist werden via het water verscheept. In omgekeerde richting brachten pramen vanuit Zeist of De Bilt zand en landbouwproducten naar de stad en vonden producten van lokale bedrijfjes van de Evangelische Broedergemeente (zoals zilver, terracotta en blikwaren) hun weg naar Utrecht en verder naar Amsterdam. Ook via de Blikkenburgervaart, de Hakswetering en de Houdringse vaart werden goederen af- en aangevoerd. Twee sluizen zorgden voor overbrugging van verschillen in waterniveau: één in De Bilt vlakbij landgoed Sandwijck en één in Zeist bij buurtschap Het Clompje. In 1924 werden in de Koppelsluis in Zeist nog 3200 schepen geschut.

De havens van De Bilt en Zeist

De oude haven of losplaats van De Bilt lag bij het huidige Kloosterpark. In 1937 moest die wijken voor de nieuwe rondweg om het dorp. Een nieuwe losplaats werd aangelegd ter hoogte van de Jacobssteeg (tegenover de Biltse Hoek). In Zeist lag de haven in het centrum van het dorp, aan de Waterigeweg. In 1930 werd een nieuwe haven aangelegd op het landgoed Kersbergen. Maar tegen de verwachtingen in is die nauwelijks meer gebruikt. Slechts één scheepje kwam hier in 1939 aan. Goederentransport ging steeds vaker per vrachtwagen. In 1949 voer de laatste boot met goederen over de Grift. In 1960 schrapte de Provincie Utrecht de Biltse en Zeister Grift van de lijst van vaarwateren. Hiermee kwam een einde aan de Grift als vervoersader, die van vitaal belang is geweest voor de ontwikkeling van het gebied ten oosten van Utrecht.