De eeuwenoude band tussen Domkerk en Universiteit Utrecht

4 min

Ieder jaar in september, op de eerste maandag van het nieuwe academische jaar, trekt een deftige stoet van hoogleraren en de rector magnificus - het cortège - over het Domplein van het Academiegebouw naar de Domkerk om daar het academische jaar plechtig te openen. Het is een bewijs van de hechte band tussen de Universiteit Utrecht en de Domkerk, een relatie die lang geleden zijn oorsprong vindt.

In 1579 was een van de uitkomsten van de onderhandelingen van de Unie van Utrecht dat de calvinisten en de rooms-katholieken naast elkaar hun godsdienst mochten uitoefenen. Vrijheid van godsdienst was een belangrijk onderdeel van de Unie van Utrecht. Maar in 1580 werd de rooms-katholieke eredienst verboden. In Utrecht werden de kapittelkerken gesloten. Dat lot trof ook de Domkerk. De kanunniken mochten alleen nog maar hun bestuurlijke taken uitoefenen. De kerk werd voortaan gebruikt door de calvinisten die er hun erediensten hielden.

Verstopte sleutels en vernielde sloten

Het Groot-Kapittelhuis, dat ook tot het Domcomplex hoorde, was tot 1634 in gebruik bij het Domkapittel. In dat jaar hoorden de kanunniken tot hun ongenoegen dat de vroedschap van Utrecht (een vroegmodern college) haar oog had laten vallen op het Groot-Kapittelhuis om daar de op te richten Illustere School te huisvesten. De kanunniken verzetten zich aanvankelijk hevig door onder meer de sleutels te verstoppen en het slot te vernielen. Het mocht niet baten: de kanunniken delfden uiteindelijk het onderspit. Het Groot-Kapittelhuis werd inderdaad de locatie voor de Illustere School: in de grote ruimte kwam een scheidingswand, waardoor er lesruimtes ontstonden voor theologie en rechten en voor filosofie en letteren. We kennen het Groot-Kapittelhuis nu als de aula van de Universiteit Utrecht, een onderdeel van het Academiegebouw.

Tribune

Het ging voorspoedig met de wetenschappelijke instelling: in 1636 werd de Illustere School verheven tot Academie (dies natalis: 26 maart 1636). Er bleek behoefte aan meer ruimte en de Utrechtse vroedschap dwong het Domkapittel het koor van de Domkerk - dat niet meer in gebruik was - af te staan aan de Academie. Het koor werd de plaats bij uitstek voor het houden van promoties en andere plechtigheden. De tribune boven het dichtgemaakte Heilig Graf deed voortaan dienst als podium tijdens zulke feestelijkheden. Die tribune is er vandaag de dag allang niet meer. Maar de eeuwenoude band tussen de Domkerk en de Universiteit Utrecht wordt elk jaar opnieuw bevestigd door de tocht van het cortège richting de Domkerk.

Het Groot-Kapittelhuis werd inderdaad de locatie voor de Illustere School: in de grote ruimte kwam een scheidingswand, waardoor er lesruimtes ontstonden voor theologie en rechten en voor filosofie en letteren. We kennen het Groot-Kapittelhuis nu als de aula van de Universiteit Utrecht, een onderdeel van het Academiegebouw.

De Utrechtse Erfgoeddag 2024!

Op 23 mei organiseert Landschap Erfgoed Utrecht in samenwerking met de Universiteit Utrecht de Utrechtse Erfgoeddag. Wil jij er bij zijn? Meld je dan snel aan!

Geschreven door Marja Volbeda Historica

Aanvullende informatie