De Grebbeberg: een heuvel met een rijk verleden

Deze structuren worden ook wel ringwalburchten genoemd en in Nederland zijn er meerdere gevonden met ongeveer dezelfde datering (bijvoorbeeld de Duno bij Heveadorp en de Hunneschans aan het Uddelermeer). De Heimenberg heeft een dubbele aarden wal waarvan de binnenste het hoogst is. Tussen de twee wallen loopt een diepe gracht die wel vijf tot zes meter lager ligt vergeleken met de binnenste wal. Door de versterkingen is het goed mogelijk dat de Heimenberg functioneerde als een locatie waar men veilig kon handelen en produceren zonder lastig te worden gevallen door bijvoorbeeld de vijandige Franken of Friezen.

Rond 2000 heeft archeologisch onderzoek in de wallen geleid tot de vondst van vuurstenen, houtskool en resten van de productie van gereedschap. Deze voorwerpen zijn ook gedateerd en bleken wel 4000 jaar oud te zijn! Voor archeologen is dit super interessant want dat kan betekenen dat deze locatie al in de vroege bronstijd in gebruik was. Hier is helaas tot op heden geen definitief bewijs voor gevonden. Daarvoor zou verder onderzoek nodig zijn op de binnenplaats van de burcht.

De Koningstafel

Door de geschiedenis heen is de Grebbeberg een belangrijke locatie. Zo zijn er uitkijkpunten als de Koningstafel, die zijn naam te danken heeft aan de stenen tafel die er voorheen stond. De tafel werd aangelegd door de Boheemse koning Frederik V van de Palts, die tijdens een oorlog tussen de katholieken en protestanten is gevlucht naar Nederland. De ‘Winterkoning’ is maar kort gebleven, slechts één winter, en ook de stenen tafel zelf is weg, maar de naam van de tafel bestaat nog steeds.

Nabij de Koningstafel zijn ook sporen gevonden van een oude waterput en restanten van kloostermoppen en stukken leisteen. Men denkt dan ook dat deze afkomstig zijn van een kapel dat voorheen op de Grebbeberg heeft gestaan. Deze kapel wordt ook wel de St. Anthoniskapel genoemd en is ten tijde van de 16de eeuw in verval geraakt.

Een vals kasteel

Verder is er de oude ruïne die is gebouwd in de 19de eeuw als boswachterswoning. Op het eerste gezicht lijkt de ruïne uit de Middeleeuwen te stammen. In werkelijkheid is het veel later gebouwd en heeft het kasteeltje waarschijnlijk voornamelijk een decoratieve functie gehad. Het wordt daarom ook wel een kasteelfolly genoemd.

Strijd om de Grebbeberg

Tenslotte hebben er veel veldslagen plaatsgevonden op de Grebbeberg. Bekende voorbeelden hiervan zijn de middeleeuwse slag tussen de Hollandse graaf en de graaf van Gelre in de 12de eeuw, en de Slag om de Grebbeberg tijdens in de Tweede Wereldoorlog. Deze laatste slag heeft een grote rol gespeeld in de verdediging tegenover de Duitse invasie in 1940.

De Grebbeberg is daarmee een plek vol cultuur en historie. Op dit moment is de Grebbeberg, en ook de Heimenberg, vrij toegankelijk te voet te betreden en zeker de moeite waard om een keer te bezichtigen.

Hoogtekaarten

De hoogtekaarten uit dit verhaal komen uit het citizen science project 'Erfgoed Gezocht'. Via de www.erfgoedgezocht.nl speurden mensen via hoogtekaarten mee naar archeolgisch erfgoed als grafheuvels en Celtic Fields. Een recordaantal hoogtekaarten zijn in korte tijd onderzocht. Erfgoed Gezocht is een project van Landschap Erfgoed Utrecht en de Universiteit Leiden.

Bronnen 

Drunen, A.J. van. (2000). De Slag op de Grebbeberg. Oud Rhenen. No. 1, p. 29-33.

Jong, A.J. de. (1992). Waar bevindt zich de oude put bij de Koningstafel? Oud Rhenen. No. 3, p. 9-14.

Smulders, H. (2002). Het project Ringwalburcht op de Heimenberg. Oud Rhenen. No. 2, p. 51-62.

Hegener, M. (1995). Archeologie van het landschap. Langs de aarden monumenten van Nederland. Contact: Amsterdam. 

Stichting Het Utrechts Landschap: Beheerplan Blauwe Kamer, Grebbeberg en Laarsenberg 2011-2021