De Tweede Wereldoorlog in Utrecht

De Grebbelinie en de mobilisatie van 1939-1940

5 min

De Grebbelinie loopt in het oosten van de provincie Utrecht van de Nederrijn bij de Grebbeberg, via Veenendaal en Amersfoort, tot Spakenburg. Het is een zogenaamde waterlinie, bedoeld als verdediging tegen vijandelijke invallen vanuit het oosten. Vooral in de meidagen van 1940 vonden rond de Grebbeberg en het zuidelijke deel van de linie hevige gevechten plaats.

Na de Eerste Wereldoorlog kende het Nederlandse leger een periode van inkrimping en bezuinigingen, maar rond 1935 kwam er weer volop beweging in de militaire organisatie. De toenemende internationale spanningen dwongen de overheid om de Nederlandse strijdkrachten op orde te brengen. Het uitbreken van een nieuwe oorlog leek in augustus 1939 onvermijdelijk. De internationale spanningen waren zo hoog opgelopen dat de Nederlandse regering - het Kabinet De Geer II - op 28 augustus de algehele mobilisatie afkondigde. Dat betekende dat onder andere de Grebbelinie werd gemobiliseerd. In eerste instantie zou die als voorverdediging dienen, maar de Nieuwe Hollandse Waterlinie was zo sterk verwaarloosd, dat op het laatst nog snel voor de beter onderhouden Grebbelinie als hoofdverdedigingslinie werd gekozen. Met man en macht werd er gewerkt om alle onderdelen te versterken en oorlogsklaar te maken.

Paraat

Het was van groot belang om strategische plekken veilig te stellen. Naast het in paraatheid brengen van het leger, vloot en luchtmacht, werden alle militairen die met verlof waren teruggeroepen. Iedereen moest worden geregistreerd, gekeurd en ingedeeld. De militairen werden op allerlei plaatsten ondergebracht, zowel bij particulieren als in openbare gebouwen en verspreid over heel Nederland. Scholen, garages, boerderijen en fabriekshallen werden gedeeltelijk ontruimd, van meubels ontdaan en van een strovloerbedekking voorzien. Daarnaast moesten de soldaten van wapens en kleding worden voorzien en gevoed. Voorraden en voertuigen werden gevorderd, aangevuld en klaar gemaakt. Het lukte Nederland echter niet zich op tijd van moderne wapens te voorzien. De markt was volkomen overspannen, omdat alle landen zich voorbereidden op een nieuwe oorlog. Zo ging ons land zonder tanks de oorlog in. Ingrijpend voor inwoners van het gebied rond de Grebbelinie was dat op verschillende plekken boerderijen moesten verdwijnen om het schootsveld vrij te maken.

In de meidagen van 1940 werd zwaar gevochten bij de Grebbeberg. Na enkele dagen van hevige strijd capituleerde Nederland en werd ons land door de Duitsers bezet.

Capitulatie

Hoewel Nederland opnieuw neutraal wilde blijven, was dat deze keer onmogelijk. Ons land lag te strategisch ten opzichte van Engeland om niet door de Duitsers te worden bezet. Op 10 mei 1940 werden de inwoners van de provincie Utrecht wakkergeschud door overkomende vliegtuigen: een gewapend treffen met de veel beter opgeleide en uitgeruste Duitse troepen was onontkoombaar. In de meidagen van 1940 werd zwaar gevochten bij de Grebbeberg. Na enkele dagen van hevige strijd capituleerde Nederland en werd ons land door de Duitsers bezet.

Aanvullende informatie