De eerste wandelroute van Nederland

5 min

Wandelen is populair tegenwoordig. Wie wandelt er niet? Ruim 100 jaar geleden was het toerisme te voet op sterven na dood. Een langeafstandswandeling van de ANWB tussen Amsterdam en Arnhem moest daar verandering in brengen. Een groot deel van de nog bestaande route voert dwars door de provincie Utrecht. ‘Wandelaar, langs de nieuw geopende Hollandsche wandelwegen, groet en heil! Op! ter wandeling!’

Een wandelroute uitgezet door de ANWB? Die is er toch vooral voor auto’s en ‘snelverkeer’? Net als tegenwoordig was de organisatie een eeuw geleden juist gericht op toerisme in brede zin. Voorzitter G.A. Pos bedacht dat een wandelroute een goed middel zou zijn om het werk van de ‘Toeristenbond voor Nederland’ onder de aandacht te brengen. Hij huurde een militair in om een route uit te zetten. Dit zou het eerste langeafstandswandelpad van Nederland worden.

Wandelgids

Volgens de schrijver van de bijbehorende wandelgids werd het tijd om ‘het in onbruik geraakte toerisme te voet’ in ere te herstellen. De fraaie vergezichten vanaf de heuvels in het midden van het land maakten de wandeling extra bijzonder. Rond 1900 vormde uitzicht nog een belangrijk deel van de aantrekkingskracht van de heuvelrug. Vanaf station Bilthoven konden reizigers de kerktoren van Amersfoort zien, vanaf de koepel van Stoop was de Dom zichtbaar. De slechts negen meter hoge stuifheuvel in het Zeisterbos bood prima zicht op de omgeving.

In de weg

Bebossing en bouw van villaparken begonnen het uitzicht wel in de weg te zitten. Op sommige plaatsen werden daarom uitzichttorens gebouwd voor dagjesmensen en plaatselijke bezoekers. In Baarn, Driebergen en Doorn verschenen houten of ijzeren torens, zoals de Doornse Kaap. Een toeristisch gidsje van boekhandel Ruitenbeek bevatte een kaartje met het ‘Panorama vanaf de Kaap, bij helder weer’. Bij Pijnenburg kwam de wandelaar de provincie Utrecht binnen. Na Zeist liep hij dan over de hoogtepunten van de Utrechtse Heuvelrug: de Hoogt bij Maarn, de Donderberg, de Darthuizerberg, de Grebbeberg.

Oriënteertafel

Uitklapbare kaartjes in de wandelgids brachten de wandelweg overzichtelijk in beeld. De wandelaar hoefde verder alleen de speciale bordjes op palen en bomen te volgen: witte bordjes met een blauwe driehoek en de tekst ‘Amsterdam-Arnhem’. Op sommige heuveltoppen liet de ANWB een or​iënteertafel plaatsen met de namen van dorpen en kerken die in de verte zichtbaar waren. Van deze tafels is alleen het exemplaar van de Darthuizerberg bewaard gebleven. Door de bebossing zijn ook de meeste uitzichten verloren gegaan. Vanaf de Doornse Kaap is nog wel een groot deel van het heuvelruggebied te zien.

Opnieuw in kaart

Het tijdschrift Op Pad heeft de wandelroute in 2014 opnieuw in kaart gebracht. Moderne wandelaars kunnen daardoor nog steeds genieten van deze bijzondere wandeling, die grotendeels langs de oorspronkelijke paden voert.

Hans Zijlstra

Bronnen

Op Pad. Wandelroute Amsterdam - Arnhem. Via: www.oppad.nl

Zijlstra, Hans (2009) Een schitterend panorama Uitzichtpunten op de Heuvelrug (Utrecht en het Gooi), Provincie Utrecht.

Aanvullende informatie