De ontdekking van een middeleeuws mottekasteel in Baarn

4 min

Onder een afrit van de snelweg A1 ten noorden van Baarn ligt waarschijnlijk een middeleeuws mottekasteel. Helaas is er niets meer van overgebleven, maar toch kon het een paar jaar geleden ontdekt worden dankzij een oude luchtfoto met daarop een donker stuk grasland en een sloot met een rare bocht.

Toen Jan van der Laan, een vrijwilliger van Historische Kring Baerne, een oude luchtfoto van Baarn bekeek, viel hem op dat een sloot in een rare boog liep en ten zuiden daarvan een deel van het land veel donkerder was. Het klinkt niet zo bijzonder, maar het donkere deel van het weiland had de vorm van het cijfer acht. Zo’n kleurverandering was ontstaan door afwijkende grasgroei op deze plek, afwijkende grasgroei die hier was ontstaan door de nattere grachtvulling. De 8-vormige gracht was een bijzondere vorm die vooral past bij een mottekasteel uit de Hoge Middeleeuwen.

Boven op de motte, kunstmatige aangelegde heuvel, stond een kasteel dat meestal van hout was gebouwd en werd omgeven door een houten muur.

Mottekasteel

Een mottekasteel bestaat uit een motte, een kunstmatige aangelegde heuvel, met daarop een hoofdburcht en ernaast een voorburcht. De hoofdburcht was meestal rond, gelegen op een motte omdat daarvandaan een groot deel van het omringende land zichtbaar was. Een lager gelegen voorburcht lag tegen de ronde motte aan en beiden werden omgeven door grachten, waardoor de karakteristieke achtvorm ontstond die Jan van der Laan herkende op oude luchtfoto’s. Op de afbeelding hieronder zijn de grachten blauw. De hoofdburcht ligt links en de voorburcht rechts. Het is onzeker wat het stuk gracht dat naar het zuiden lijkt te lopen is geweest. De dunne blauwe lijnen eromheen zijn de nieuwere sloten die gedeeltelijk om de motte heen lijken te hebben gelopen.

Boven op de motte stond een kasteel dat meestal van hout was gebouwd en werd omgeven door een houten muur. Hier kon iemand wonen en het kon gebruikt worden ter verdediging. Over de exacte functie van dit mottekasteel is niets bekend, maar het zou een voorganger kunnen zijn geweest van Huis ter Eem, een kasteel iets noordelijker gelegen aan de Eem dat ondertussen ook al afgebroken is. Dit kasteel werd in de veertiende eeuw gebouwd door de bisschop van Utrecht om zijn gebied te beschermen in oorlogen met Holland en Gelre.

Verdwenen

Ondertussen is op recente luchtfoto’s niets van de vorm meer herkenbaar: een afrit van de A1 is eroverheen aangelegd. Het is onzeker of sporen aan zijn getast door de bouw, maar helaas maakt de aanwezigheid van de afrit het nu veel moeilijker om nog te onderzoeken of het mottekasteel inderdaad heeft bestaan. Er zijn geen veldwaarnemingen bekend en ook is er uit historische bronnen niets over het kasteel bekend. Toch kon het gevonden worden dankzij oude luchtfoto’s.

Geschreven door Renske Peterse Gemeente Baarn

Aanvullende informatie