De schoorsteen van Teijligens: van droogmakerijen naar gemalen

Gemaal Willeskop begon als stoomgemaal in 1882 voor het bemalen van de Willeskop Polder. In 1907 kwam er een nieuwe stoommachine in het gemaal, en in 1931 werd het geëlektrificeerd. Het gemaal Zevender heeft in 1934 de molenfunctie overgenomen, het werd door de afgelegen ligging een dieselgemaal.

Polders en zakkend veen

In de 15de eeuw stonden er al molens om de polders droog te houden. Het veenweidegebied bleef namelijk maar zakken, mede door de bemaling. De poldermolens werden steeds beter, tot stoom het overnam en de molens langzaam maar zeker overbodig werden. Mooi gelegen in de Eemnesserpolder is het stoomgemaal dat rond 1880 de watermolen verving. Op elk gewenst tijdstip kon ingegrepen worden in de waterbeheersing. Tevens bracht een stoomgemaal het water hogerop in vergelijking met een windmolen. Het stoomgemaal is in 1923 omgebouwd tot een elektrisch aangedreven dieselgemaal en is inmiddels een rijksmonument.

Waterwinning in de Bethunepolder

Vele gemalen hebben net als de molens een herbestemming gevonden. Dat geldt niet voor het bijzonder gemaal van de Bethunepolder in Maarssen. De Bethunepolder was aanvankelijk niet droog te krijgen: er kwam via de ondergrond te veel water vanaf de Utrechtse Heuvelrug naar boven. Maar datzelfde water bleek prima geschikt voor de drinkwatervoorzieningen, zo werd ontdekt. En dus haalt de gemeente Amsterdam al sinds de jaren 1930 een deel van haar water uit Utrecht. Het Waterleidingbedrijf van Amsterdam is er maar wat blij mee en de polder is er droog van geworden.

Werkend stoomgemaal Teijlingens

Het stoomgemaal Teijlingens in Kamerik stamt uit 1871 en heeft de naam van de toenmalige dijkgraaf. Het gebouw bestaat uit een afzonderlijke machinekamer en ketelruimte. Sinds 2008 is werkgroep Stoomgemaal Teijlingens bezig met het herstel van het complete gemaal. De stoommachine werkt inmiddels weer. De voormalige kolenloods fungeert nu als bezoekerscentrum. En de schoorsteen is weer op de originele hoogte gebracht. Het doel van de werkgroep is om in de loop van 2024 weer compleet ‘op stoom te zijn’.