Alfred Tepe en De Sint Willibrordkerk van Utrecht

4 min

De Sint Willibrordkerk is een van de best bewaarde voorbeelden van de neogotische bouwkunst in Nederland. Het ontwerp is van architect Alfred Tepe. Voor het rijke interieur tekenden andere kunstenaars van het zogenoemde Sint Bernulphusgilde. Voor iedere bezoeker is dit verstopte juweel een verrassing.

Toen de kerk aan de Herenstraat halverwege de 19de eeuw te klein werd voor de gelovigen van de Willibrordstatie, moest er een nieuwe kerk komen. Omdat de katholieken in Nederland weer meer bewegingsvrijheid hadden gekregen, konden er nieuwe kerken gebouwd worden. Pastoor Stiphout zamelde geld in voor de koop in 1874 van een perceel tussen de Minrebroederstraat en de Annastraat. Het logement dat daar stond (en waar ooit Mozart logeerde) werd afgebroken. De eerste steen voor de kerk werd gelegd op 6 april 1876.

Vernuft

Architect Alfred Tepe heeft al zijn vernuft moeten aanwenden om op zo’n klein oppervlak een neogotische kruisbasiliek te verwezenlijken. Dat leidde tot veel aanpassingen: de dwarsbeuken zijn net zo diep als het schip van de kerk en het middenschip is vrij kort. Het koor - oostwaarts gericht - is ondieper dan gebruikelijk. Gebruiksruimtes zijn ondergebracht in een overdekte plaats naast de kerk, aan de Minrebroederstraat. Om door de ramen meer daglicht te laten toetreden is de kerk verhoogd. De Willibrordkerk heeft zich keurig genesteld in de dichte bebouwing. De huidige, onopvallende ingang ligt aan de noordzijde: Minrebroederstraat 21.

Overweldigend

In 1877 werd de kerk gewijd en - in kale toestand - in gebruik genomen. Het duurde tot 1891 voordat het interieur compleet was. Schilderingen, meubilair en glas-in-loodramen werden in fasen aangebracht. Hoewel de kerk van buiten sober oogt, werd het interieur van de kerk (kleur)rijk gedecoreerd. Bij het binnenlopen van de kerk vanuit het ingangsportaal is de indruk overweldigend. Friedrich Wilhelm Mengelberg en zijn atelier waren verantwoordelijk voor het meubilair, zoals de altaren, preekstoel, koorbank en doopvont. Gerard en zijn zoon Jan Brom tekenden voor het siersmeedwerk. Heinrich Geuer maakte de ramen.

Chrétien Lindsen werkte tot 1891 aan de beschildering van de kerk. De schilderingen verbeelden religieuze thema’s en symbolen, maar er zijn ook louter decoratieve middeleeuwse motieven en imitatievoegwerk. De blik van de bezoeker wordt al snel getrokken door het hoogkoor en de twee nevenkoren. Het altaar is ontworpen en uitgevoerd door Otto Mengelberg, de toen nog maar achttien jaar oude zoon van Wilhelm. De gezamenlijke visie van de kunstenaars resulteerde in een evenwichtig ‘Gesamtkunstwerk’. Bijzonder is het orgel uit 1885. Ook de Utrechtse orgelbouwer Michaël Maarschalkerweerd was betrokken bij het Sint Bernulphusgilde.

Sluiting - restauratie – monument

De kerk sloot in 1967 - te weinig parochianen woonden de diensten bij. Dankzij pater Winand Kotte en particulier A.J. Lisman werd de kerk behouden en vonden er weer missen plaats. Sinds 1976 is de Sint Willibrordkerk een rijksmonument. Om hem te behouden, moest de kerk gerestaureerd worden. Pater Kotte kocht de kerk in 1986 en wierf fondsen voor de restauratie, die geschiedde onder leiding van architect P.D. Van Vliet. Alleen met rijkssubsidies waren de kostbare ingrepen mogelijk. In november 2005 heropende men het gebouw, dat inmiddels weer jaren heeft gefunctioneerd als katholieke kerk. Ook vinden er concerten, lezingen, exposities en muziekfestivals plaats. 

De Sint Willibrordkerk is toegankelijk voor bezichtiging van dinsdag tot en met zaterdag van 13:00 uur tot 17:00 uur.