De stadsrechten van IJsselstein

Van boerendorp tot vestingstad

IJsselstein groeide uit van een boerendorp tot een stedelijke samenleving dankzij een aantal gunstige factoren. Dit is vooral te danken aan de ontginningen van de Lopikerwaard, de aanleg van dijken langs de Lek, en de aanleg van de Vaartse Rijn (1122) en de Nieuwe Vaart (1288). Dit waren voldoende redenen voor de Van Amstels, en later de Van Egmonds, om zich in dit gebied te vestigen. Zij krijgen vanaf 1279 Utrechtse (Stichtse) en Hollandse rechten en gronden in leen, en weten hun positie op slimme wijze te verbeteren door de graven van Holland en de bisschoppen van Utrecht tegen elkaar uit te spelen.

De van Amstels

IJsselstein is genoemd naar het kasteel (het ‘stein’) van de Van Amstels aan de IJssel. Het was in die tijd een heerlijkheid: een zelfstandige enclave in het bezit van de Van Amstels. Daarmee had IJsselstein bepaalde soevereiniteitsrechten zoals op het gebied van belastingheffing en asielverlening. In 1354 krijgt Arnoud van Amstel (zoon van Gijsbrecht) van de graaf van Holland de titel van baron. De heerlijkheid IJsselstein mag vanaf nu de naam baronie voeren.

Culturele bloeiperiode onder de Van Egmonds

Nadat IJsselstein in 1363 in handen is gekomen van de Van Egmonds, versterkt Arnoud II van Egmond in 1390 de stad met muren en verdedigingstorens. Er worden ook twee stadspoorten gebouwd, de IJsselpoort aan de noordkant en de Benschopperpoort aan de zuidkant van de stadswallen. Hiermee kan definitief van de stad IJsselstein worden gesproken. Uit de tijd van de Van Egmonds, te beginnen bij Floris van Egmond die in 1521 heer van IJsselstein wordt, dateren de meeste gebouwen die nu nog de historische uitstraling van IJsselstein bepalen, zoals de kasteeltoren, de toren van de Sint-Nicolaaskerk, de restanten van het voormalige klooster Mariënberg en het oude stadhuis.

Meer informatie over de stadsgeschiedenis is opgenomen in de Canon van IJsselstein. Hierin wordt de geschiedenis van IJsselstein chronologisch en thematisch in vensters weergegeven. Meer informatie over de Historische Kring IJsselstein is te vinden op de website www.hkij.nl.