De strijd om Amelisweerd

5 min

Voor de aanleg van de A27 moesten flink wat bomen het veld ruimen. Maar voordat men daaraan toekwam, vond een veldslag plaats tussen de Mobiele Eenheid en actievoerders die zich in Amelisweerd hadden vastgeketend aan bomen. Het is dan september 1982. Ruim tien jaar vol protest, ontwerpwijzigingen en inmenging van de overheid gingen hieraan vooraf.

De A27 is onderdeel van het Nederlandse Rijkswegenplan uit de beginjaren dertig van de vorige eeuw. Toch duurde het nog vele jaren voordat Rijkswaterstaat begon met de aanleg en het verdere ontwerp van dit wegenstelsel. Redenen daarvoor waren onder meer de Tweede Wereldoorlog en de financiële gevolgen daarvan.

Het tracé van de A27

In de jaren vijftig zat men weer achter de tekentafel. Aan Rijkswaterstaat de opdracht en uitdaging om de A27 ter hoogte van Utrecht in te passen. In de eerste plannen doorkruiste deze weg landgoed Amelisweerd. Betrokken partijen als de Commissie van Wegen, waarin ook natuurorganisaties vertegenwoordigd waren, vonden dit geen probleem. Toch verlegde Rijkswaterstaat het tracé, op verzoek van onder andere de gemeente Utrecht. Zo konden de restanten van het Romeinse Castellum Vechten en de renbaan Mereveld gespaard worden. Burgers hadden geen weet van deze plannen. Inspraakprocedures bestonden nog niet.

De plannen voor deze achtbaansweg dwars door Amelisweerd werden bij toeval ontdekt

De ontdekking van de plannen

Toch waren het burgers die in opstand kwamen tegen deze weg als de plannen ruim tien jaar later, in het voorjaar van 1971, bekend werden. De plannen voor deze achtbaansweg dwars door Amelisweerd werden bij toeval ontdekt door student planologie Jaap Pontier. Hij richtte met een groep mensen de Werkgroep Amelisweerd op. Door onderzoek en opties voor alternatieve tracés te overhandigen, probeerde deze groep de schade aan het bos te beperken. De werkgroep wist ook de weg naar de Tweede Kamer te vinden. Vers Utrechts raadslid Van Willigenburg was ook lid van de werkgroep en schreef de minister van Verkeer en Waterstaat met het verzoek om de werkzaamheden op te schorten en pleitte voor inspraak voor burgers. De minister reageerde positief, Rijkswaterstaat in eerste instantie niet. Het was te laat om de plannen aan te passen, vond de organisatie.

De alternatieven voor de loop

Toch kwam Rijkswaterstaat met een alternatief plan. De weg zou westelijker en verdiept aangelegd worden ter hoogte van het bos. Toen bekend werd dat hiervoor een bredere strook bomen gekapt moest worden, laaiden de protesten weer op. De werkgroep, nu verenigd in de Vereniging Vrienden van Amelisweerd, overhandigde wederom een onderzoeksrapport en bezwaarschriften. Ook startte de vereniging rechtszaken en organiseerde ze in oktober 1978 een demonstratie. Daar kwam ruim 3000 man op af. 

De opstand tegen de kap

Het verzet riep de vraag op of die weg er wel moest komen. Een terugkerend discussiepunt in zowel de gemeentelijke als landelijke politiek. Uiteindelijk besluit de gemeente de kapvergunning toch te verlenen, ondanks dat ze tegen was. In november 1982 moest het gaan gebeuren, Rijkswaterstaat wilde aan het werk. 

De tegenstanders bleven ondertussen doorgaan met hun acties. De Vrienden van Amelisweerd demonstreerden, bouwden een boomhuttenkamp en bezetten het bos. Met man en macht verzette men zich tegen de kap. De strijd werd feller naarmate de startdatum van de kapwerkzaamheden dichterbij kwam. De politie ontruimde het bos tweemaal. Maar telkens werd het kamp weer opgebouwd. 

De acties en de opening

Op 25 september 1982 stonden actievoerders in de rechtszaal voor een kort geding tegen de kap. Ondertussen werd het bos weer bezet. De minister besloot daarop direct de kap te vervroegen om de orde te handhaven; die dag werd Amelisweerd door de Mobiele Eenheid en het leger ontruimd. Gelijktijdig kwamen bulldozers de eerste stukken platwalsen. In Utrecht bleef het onrustig, in de avond waren er demonstraties die uitliepen op gevechten.

De acties hebben de aanleg van de A27 bij Amelisweerd niet kunnen voorkomen, wel werd het tracé verlegd en de kapbreedte van de groenstrook versmald van 175 naar 55 meter. En sinds 1986 kan men over de A27 bij Amelisweerd rijden. 

Anno 2020 dreigt opnieuw groen te moeten wijken voor de verbreding van de A27. De actiegroep Vrienden van Amelisweerd bestaat nog steeds om het gebied te beschermen bij uitbreidings- of verbredingsplannen van de rijksweg.

Bronnen 

Buiter, H. (2006, 27 oktober) De strijd rond een stadsbos. 25 jaar na de slag bij Amelisweerd. 

Entoen.nu. De slag om Amelisweerd. Geraadpleegd van: www.entoen.nu

Utrechtsch Nieuwsblad (1961, 18 mei). Kritiek op aanleg van rijksweg door landgoed Amelisweerd (p 7). Geraadpleegd via Het Utrechts Archief 

Vrienden van Amelisweerd. Amelisweerd en de A27. Geraadpleegd van: www.vriendenvanamelisweerd.nl

Aanvullende informatie