Plaats delict Utrecht

De tentoonstellingsgalg van Amersfoort

5 min

Grote kans dat reizigers tussen Utrecht en Amersfoort de Galgenberg passeerden. Daarlangs lag namelijk een verbindingsweg. Een prettige eerste kennismaking met Amersfoort was dit punt allerminst. Maar dat was precies de bedoeling van het stadsbestuur. Men trof hier een stevige waarschuwing. Op de Galgenberg hingen bungelende en door vogels aangevreten lijken van misdadigers.

De berg was nauwelijks begroeid en daarom al van veraf te zien. Op de Galgenberg stond een driehoekige stenen galg met zijdes van zes meter, met op elke hoek zuilen. Die hielden de constructie intact. Aan de ijzeren stangen tussen de zuilen hingen pinnen waaraan men de lijken met kettingen kon ophangen.

Deze tentoonstellingsgalg had ‘afschrick ende exempele’ als doel.

Stormen en doodsvonnissen

Deze tentoonstellingsgalg had ‘afschrick ende exempele’ als doel. Er werden geen veroordelingen en terechtstellingen uitgevoerd. Die voerde men uit op de Hof tegenover het stadhuis van Amersfoort. Mensen die zich schuldig hadden gemaakt aan vergrijpen als oproer, moord, doodslag of ontvoering van kinderen hadden de grootste kans om ter dood veroordeeld te worden. Deze misdadigers werden na terechtstelling via de Dievenweg naar de Galgenberg gebracht.

Bouwval en vondst

De stenen galg heeft tot 1770 op de Amersfoortse berg gestaan, toen is het wegens bouwvalligheid afgebroken. Ter vervanging stond er tot 1809 een houten exemplaar. Dat was het jaar waarin werd verboden om geëxecuteerden tentoon te stellen. De houten tentoonstellingsgalg werd toen afgebroken.

Jaren later, in 1908, werd een geraamte gevonden op zo’n dertig meter van de Galgenberg. Opmerkelijk aan die vondst is de positie van het skelet. Het lag met boeien aan handen en voeten in een gehurkte positie. De botten liggen in Museum Flehite. Jarenlang was het verhaal achter dit skelet onduidelijk.

Recent onderzocht een bottendeskundige van het Centrum voor Archeologie in Amersfoort. Hij was er snel uit. In de onderkaak signaleert hij allerlei tand- en kiesproblemen, van abcessen tot een dichtgegroeid kaakbot. Met de bovenkaak is niet veel aan de hand. Het kan niet anders dan dat de schedel en de onderkaak van twee verschillende mensen zijn. De andere beenderen, waaronder twee bovenarmen en twee dijbenen, blijken gezien de afmetingen ook niet van één iemand te kunnen zijn geweest. De botten zijn waarschijnlijk aangetroffen op de plek waar lijken in de grond werden gestopt nadat ze waren verrot. Het verhaal rond de boeien en positie is nog steeds niet opgehelderd.

Tentoonstellingsgalgen waren er meer in de provincie Utrecht. Aan de zuidkant van Utrecht was bijvoorbeeld  een terrein waar niet alleen een galg stond, maar dat ook diende als begraafplaats voor wat ratten en kraaien nog van de lijken der terechtgestelden overlieten. De lucht moet afgrijselijk geweest zijn.

Bronnen

Amersfoortsch Dagblad, 1917, 1
Een paar doodsvonnissen uit de 17de en 18de eeuw, via Archief Eemland  

Heurneman, M., Santen, B. ., Vliet, K. ., & Vogelzang, F. (2005). De Utrechtse Wijken Zuid: Tolsteeg, Hoograven, Lunetten. Utrecht: SPOU.

Geschreven door Lydia Edelkoort-van der Vlerk Historicus en stafmedewerker educatie Museum Flehite