Tomeloze vreugde bij de bevrijding van Utrecht

Kampcommandant Karl Berg vertrok met alle bewakers in de richting van Den Haag, de leiding van Kamp Amersfoort werd formeel overgedragen aan het Rode Kruis, in de persoon van zuster Loes van Overeem. En daar staat ze, in uniform, op een bureaustoel met ronde rugleuning. Aan haar voeten haar handtas. Ze spreekt de diep geroerde gevangenen toe – ze hadden de hel overleefd.

Wachten op bevrijding

De gevangenen konden nog niet naar huis, overal in de omtrek was het nog oorlog. De stad Utrecht moest wachten tot 7 mei, eer de Britse Polar Bears gevolgd door andere onderdelen van het Eerste Canadese Legerkorps hun triomfale intocht hielden. De stad ontplofte: wie de filmpjes en de foto’s ziet raakt beduusd van al die blije, juichende, schreeuwende mensen. Met als toppunt van opgetogenheid die tien meisjes en vrouwen, die arm in arm over het Vredenburg hossen – zo ziet tomeloze vreugde eruit.

De aftocht

De nieuwe vrijheid kun je op allerlei manieren vieren. In Zeist hebben ze een reclamebord voor het gehate NSB-blad Volk en Vaderland van de muur gesloopt – het wordt in triomf door de feestelijke straten gevoerd. In Woudenberg maakt iemand een foto van de aftocht van Duitse soldaten. Ze lopen met zwaar bepakte fietsen door de Voorstraat die vol hangt met Nederlandse vlaggen. Ze gaan naar landgoed Den Treek waar ze ontwapend zullen worden, en hun fietsen moeten inleveren.

Wrekende zaag

En dan is er nog die heer van stand, die in geklede jas en met een hoed op het hoofd de zaag uit het schuurtje heeft gehaald en een Duits bord omzaagt. Jarenlang hebben dat soort borden het straatbeeld bepaald -  Duitse aanwijzingen voor soldaten die hier heg noch steg wisten – de dagelijkse ergernis van een onderdrukt volk. Vandaar die zaag, die wrekende zaag.

Intocht bevrijders

Die 7^e mei is voor de stad Utrecht een dag van tegenstellingen. De intocht van de bevrijders, met ongeveer tegelijkertijd de tragische schietpartij bij het Rosarium waar tien jonge verzetsmensen – drie dagen na de Duitse capitulatie – door geweerkogels de dood vinden. In het begin van de avond nóg een surrealistisch tafereel: een optocht op de Maliebaan, nu niet van Nederlandse nazi’s voor hun Leider Mussert (die is inmiddels in Den Haag gearresteerd en opgesloten), maar van katholieken die langs aartsbisschop Jan de Jong defileren om hem hun aanhankelijkheid te tonen. De Jong was hun leidsman en lichtend voorbeeld in de bezettingstijd, en daarom zijn ze naar de Maliebaan gekomen. Eindelijk kon dat weer.

Dit is één van zeven verhalen die Ad van Liempt schreef bij de 50 Utrechtse foto’s die werden verzameld voor het landelijke project De Tweede Wereldoorlog in 100 foto’s. Ad van Liempt was lid van de keuzecommissie en maakte met RTV Utrecht de serie Tijd van Toen over de Utrechtse foto’s.