De oude weg van Utrecht naar Wijk bij Duurstede

5 min

Waarom lopen oude wegen zoals ze lopen? Waarom vindt de reiziger hier een knik en daar een bocht? Wegen die niet rechtstreeks van een tekentafel komen, vertellen een betekenisvol verhaal dwars door de geschiedenis van stad en streek. Zo ook de uit de 8ste eeuw daterende weg van Utrecht naar Wijk bij Duurstede.

In het verre verleden liepen reizigers van de ene nederzetting naar de andere. Daarbij werden obstakels, bijvoorbeeld moerassen, natuurlijk ontweken. Zo ontstonden vanzelf ingesleten kronkelende tracés. Later werden op kaarten de afstanden van deze wegen in "uren gaans" weergegeven. Van Utrecht naar Wijk liep je in 4 à 5 uur.

Waarom naar Wijk?

Bij Wijk bij Duurstede aan de rivier de Lek lag van de 7de tot de 9de eeuw het belangrijkste handelscentrum van de zogenaamde Friese handel: Dorestad. Daar werd door mensen uit heel Europa gehandeld in vee, koren, textiel, wapens en slaven. De bisschop van Utrecht had veel belang bij goed contact met Dorestad. De Kromme Rijn vormde aanvankelijk de belangrijkste verbinding tussen beide plaatsen. Echter, door verzanding van die rivier, veroorzaakt door de afdamming in 1122 op last van bisschop Godebald, werd de route slecht bevaarbaar. Er ontstonden ook landwegen over oude hooggelegen stroomruggen. Vanuit Utrecht gezien liepen die wegen zuidelijk van de Kromme Rijn in zuidoostelijke richting.

Het traject

Vanaf de Tolsteegpoort in Utrecht liep zo'n oude landweg, waarlangs de Staten van Utrecht in 1628 een zandpad liet aanleggen. De route heette de Wagenweg naar Wijk. In 1881 werd hij weer verbeterd en ging de Provinciale Grindweg heten. Bij het buurtschap Vechten kon de reiziger rechts afslaan over de Achterdijk of rechtdoor via Bunnik over Odijk. Bij Werkhoven kwamen de routes weer samen. De belangrijke weg bleef goed ‘gezand en gepuind’. Door de Veldpoort kwam je uiteindelijk Wijk bij Duurstede binnen. In de 19de eeuw ontstonden voor het eerste gedeelte vanaf de Gansstraat tot Bunnik de namen Koningslaan en Koningsweg. Dat was omdat het aanliggende landgoed Amelisweerd korte tijd bezit was geweest van koning Lodewijk Napoleon.

Toegangsweg voor de vijand

De Koningslaan kreeg in de 19de eeuw ook militaire betekenis. Vanwege zijn ligging, te hoog om onder water te zetten en recht op Utrecht aan, dwars door de Nieuwe Hollandse Waterlinie, werd de weg bestreken door de kanonnen van de Lunetten en de forten van Rijnauwen en Vechten. Aan de zuidzijde van hectometerpaal 1,9 staat nog steeds een boom waarin oude stijgijzers zitten zodat deze als uitkijkpost richting het oosten kon dienen.

Mussertpalen

Langs het fietspad van de Koningslaan (nu de N411), staan op enige afstand van elkaar vierkante betonpalen. Vaak wat verstopt onder gras en scheefgezakt. Ze hebben aan drie zijden het provinciale wapen van Utrecht en aan de vierde kant de afkorting PG (provinciale grond). Zij zijn daar in de jaren dertig van de twintigste eeuw neergezet door de provinciale waterstaat. Deze organisatie, toen geleid door ir. Anton Mussert, heeft in heel de provincie oude wegen verbreed, verhoogd en wegdekken verbeterd. Om langs de ook verbeterde Koningslaan fietspaden aan te leggen wilde hij de bermen kopen van de eigenaar. Dat was de weduwe Bosch van Drakestein, ook eigenaresse van Nieuw-Amelisweerd. Zij wilde niet verkopen, maar werd daartoe toch gedwongen door een dreigende kostenpost: aantasting van haar bomen door de iepziekte. Het fietspad kwam er, en om provinciale grond af te bakenen van particuliere grond zette waterstaat de 'Mussertpalen' neer. Deze zijn nog steeds te zien.

Geschreven door Peter van Walstijn Schrijfteam UtrechtAltijd Ontdek alle verhalen van deze schrijver

Bronnen

Blijdenstijn, R., & Utrecht. Tastbare tijd: Cultuurhistorische atlas van de provincie Utrecht. Amsterdam: Publicatie van de Provincie Utrecht

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Historische Wegen, gids cultuurhistorie 20

Luijt, Janjaap (2010) Paaltjes tussen Utrecht en Bunnik, Tijdschrift Oud-Utrecht, Vol. 83, nr. 3 (juni 2010), p. 98-99.

Aanvullende informatie