De wraak van Vindex - een munt uit de Romeinse burgeroorlog

Een dame met vleugels

Vreemd genoeg staat op de voorzijde van de munt geen hoofd van een Romeinse keizer – wat normaal het geval is – maar een vrouwelijk figuur met vleugels. Het blijkt om Nemesis te gaan, de (van oorsprong Griekse) godin van de meedogenloze wraak. Maar waarom prijkt zij zo prominent op de voorkant?

De propaganda van Vindex

De tekst rond de gevleugelde Nemesis luidt PACI AUGUSTAE en verwijst naar de vredesperiode van keizer Augustus – de eerste keizer van het Romeinse rijk. Op de keerzijde staat een eikenkrans met daarboven en -onder de tekst OB CIVIS SERVATOS, oftewel: 'voor het redden van de burgers'. De munt blijkt geslagen in het jaar 68. Een jaartal waarbij Romeinenkenners nu uit hun stoel opspringen, want dat is het jaar van de beroemde burgeroorlog tegen het schrikbewind van keizer Nero. Het was een jaar waarin vier keizers elkaar snel opvolgden (nadat de vorige was vermoord) en waarin zowel de Joodse opstand plaatsvond als de Bataafse opstand. Een van die vier keizers was Galba, die we al eens eerder in het voetlicht brachten, na melding van deze vondst.

De zilveren munt van Henk is van het type denarius en is geslagen onder de Gallische gouverneur Gaius Julius Vindex, die als eerste openlijk opriep tot opstand tegen Nero. De wraakgodin Nemesis neemt op de munt de plaats in van het portret van Nero en de tekst op de munt roept op om de goede tijd van Augustus terug te brengen en de burgers te redden. Duidelijke propaganda dus: tijd voor wraak en het redden van de burgers die uitgeperst worden door Nero!

Onbekende variant

De godin houdt op de munt een caduceus (slangenstaf) voor zich, naar onderen gericht, en voor haar op de grond kronkelt een slang. Deze voorzijde van de munt is alleen bekend van een type dat wordt toegeschreven aan Vindex in Gallia. De keerzijde daarentegen is alleen bekend van 3 voorbeelden van munten die juist met Galba in Spanje in verband worden gebracht. Het is dus een hybride type dat volgens de huidige indeling niet klopt en dat maakt de munt erg bijzonder en belangrijk! Omdat de munt is gevonden in Nederland ligt een oorsprong in Gallia (dus productie onder Vindex) meer voor de hand. De munt wordt nu meegenomen in actueel onderzoek naar de munten van Vindex.

Het einde van Vindex

Wat is er geworden van Vindex? De gouverneur begon in maart van het jaar 68 met zijn opstand tegen Nero. De onderdrukte bevolking sloot zich snel bij hem aan en in korte tijd wist hij een legermacht van 100.000 man op te bouwen. Vindex stuurde brieven naar andere legerleiders – waaronder Galba – om zich bij de strijd aan te sluiten. In mei 68 ontmoet Vindex bij Vesontio (Besançon) Lucius Verginius Rufus, de consul en leider van de Rijnlegers. Ze kwamen tot een overeenkomst, maar het leger van Rufus was daarvan niet op de hoogte en raakte slaags met dat van Vindex. Het leger van Vindex delfde het onderspit, waarna hij zelfmoord pleegde. Desondanks was de opstand niet meer te stoppen en de senaat in Rome veroordeelde Nero ter dood. Op 9 juni pleegde Nero op zijn beurt zelfmoord. De eerstvolgende keizer werd Galba, die Vindex publiekelijk eer toewees, als onbaatzuchtig voorvechter voor het vaderland.

Met dank aan de vinder voor het aanmelden van deze vondst.

Deze denarius is geregistreerd in Portable Antiquities of the Netherlands: PAN-00126714.

Bronnen en meer lezen

- Martin, P.H., Die anonymen Münzen des Jahres 68 nach Christus, (Mainz 1974).
- Sutherland, C.H.V., The Roman Imperial Coinage, volume I, revised edition, from 31 BC to AD 69, (London 1984).