De Tweede Wereldoorlog in Utrecht

Duitse soldaat als toerist in Utrecht

5 min

20-01-2020

Wie tegenwoordig door de straten van Utrecht loopt, zal ongetwijfeld wel een toerist tegenkomen. De historische binnenstad met de prachtige grachten en de Domtoren zijn vandaag de dag een toeristische trekpleister voor vele duizenden toeristen. Overal worden foto’s gemaakt met de telefoon die vervolgens met een simpele klik met het thuisfront gedeeld worden. Toeristen in Utrecht zijn echter niet alleen van deze tijd. Ook in de oorlogsjaren waren er al Duitse ‘toeristen’ te vinden.

De Tweede Wereldoorlog wordt al snel geassocieerd met bombardementen, gevechten en oorlogsslachtoffers. Maar in de oorlogsjaren werd er niet alleen maar gevochten. De Duitse soldaten die in Nederland gestationeerd werden, hadden het veel beter dan bijvoorbeeld hun lotgenoten in het Oostfront. Ook in Utrecht waren Duitse soldaten aanwezig. Gedurende de eerste oorlogsjaren had het verblijf van de Duitsers in de bezette stad Utrecht soms wel iets weg van een vakantietrip. Wat opvalt aan de straten van Utrecht in vergelijking met bijvoorbeeld Rotterdam, is het ontbreken van een verwoest straatbeeld. Door de overgave van Nederland na de bombardementen op Rotterdam, is de stad gespaard en onbeschadigd gebleven.

Oorlogstoerisme

Dit bood de perfecte gelegenheid om de binnenstad met de prachtige grachten vast te leggen. Het oorlogstoerisme onder de Duitse soldaten in bezet Nederland werd door het naziregime gestimuleerd. Er werden zelfs brochures uitgebracht zoals Was jeden Deutsche in den Niederlanden wissen muss en Kleine Führung durch die Niederlande, waarin de highlights van Nederland besproken werden. Ook Utrecht werd in deze brochures aangeprezen en werd een populaire plek onder de Duitse soldaten. Tijdens de oorlog zijn dan ook veel foto’s van Duitse militairen gemaakt die poseren voor of op de Domtoren of die hun vrije tijd in de stad doorbrengen. De foto’s werden uiteindelijk met een brief naar het thuisfront gestuurd. Wat je vooral ziet op deze ‘toeristische’ foto’s zijn blije en zorgeloze gezichten, poserend bij een toeristische plek. Als je de uniformen wegdenkt zouden het zo hedendaagse foto’s kunnen zijn, bewerkt met een instagramfilter.

Fotowedstrijden

Hier bleef het niet bij. Het naziregime organiseerde onder het motto van nazificatie, het gelijkschakelen van Nederland aan het Duitse naziregime, fotowedstrijden. Deze fotowedstrijden moesten niet alleen zorgen voor vermaak, maar dienden tegelijkertijd ook als propagandamiddel. De foto’s toonden vooral de ontmoetingen tussen de Nederlandse bevolking en de Duitse soldaten. Het was de bedoeling om de saamhorigheid van het Nederlandse en Duitse volk te laten zien, wat zou moeten leiden tot een soepele nazificatie van Nederland. In de loop der tijd nam de nazificatie een andere wending. De verbroedering tussen de volken nam af en het Nederlandse volk kreeg alleen maar meer antipathie voor de bezetter.

Unieke beelden

Onlangs kwam er een amateurfilm boven water, die tijdens de oorlog is gemaakt in Amersfoort. Op de beelden zijn Duitse soldaten te zien, stoomlocomotieven en het Soesterkwartier met de Sint Henricuskerk. Omdat de beelden voornamelijk zijn gefilmd vanaf het dak van het door de Duitsers gevorderde gymnasium aan de Barchman Wuytierslaan in Amersfoort en omdat militairen niet gefilmd mochten worden, is het vrijwel zeker dat de beelden zijn gemaakt door Duitse soldaten.

De foto's bij dit verhaal zijn ingeleverd voor het project De Tweede Wereldoorlog in 100 foto's.