Een gesp uit de nadagen van het Romeinse Rijk

Draken of leeuwen?

Het opvallende aan de gesp zijn natuurlijk de twee dierenkoppen. Maar welk dier dit precies moet voorstellen is niet helemaal duidelijk. In het Engels worden deze gespen wel “dragon buckles” genoemd en wordt aangenomen dat het draken (draco) zijn. Echter soms lijken de koppen eerder op panters (met duidelijke snorharen), wolven, leeuwen of zelfs slangen. Sommige wetenschappers denken dat eigenlijk alle dierenkoppen op deze gespen leeuwen moeten voorstellen in plaats van draken, maar dit is lang niet algemeen geaccepteerd. De keuze welke dieren op de gesp uit Zuilen staan afgebeeld laten we graag aan de lezer over.

Foederati

Dit soort gordelriemen worden vooral in Noordwest Europa gevonden, zowel in het gebied van de voormalige Romeinse grens (de Limes; een brede zone langs de Rijn) maar ook tot ver in het achterland (België, Noord-Frankrijk) én in het Germaanse voorland. De verspreiding van de gordelriemen komt goed overeen met die van romeinse gouden munten en goudschatten uit dezelfde periode. De gordelriemen en het geld zullen deels hier terecht zijn gekomen door Germaanse huurlingen die huiswaarts keerde. Deze huurlingen maakte waarschijnlijk deel uit van Germaanse groepen die een verdragsrelatie met Rome hadden. Sommige van deze foederati (‘verdragspartners’) waren op Romeins grondgebied toegelaten, zoals bijvoorbeeld groepen Salische Franken die rond 350 AD in Nederland mochten settelen. Andere groepen hadden hun basis in het Germaanse voorland en bewaarden daar de rust of leverden met hun warbands krijgsdiensten aan Rome.

Opvallend is dat van meerdere plekken in en rond Utrecht delen van gordelriemen en andere militaire vondsten uit dezelfde periode zijn gedaan. In Leidsche Rijn is bijvoorbeeld een stukje van een laat-Romeinse gordelgarnituur gevonden bij een voormalige Romeinse wachtpost nabij het Castellum van De Meern. En uit dezelfde periode zijn ook twee jongensgraven met militair getinte grafgiften (zoals werpbijlen en ijzeren messen) bekend, gevonden bij de Pieterskerk in Utrecht. Een recente schatvondst in Lienden (Gelderland) laat zien dat zelfs nog in het midden van de 5^e eeuw een Germaanse verdragspartner in het Nederlandse rivierengebied zetelde. Het lijkt er dus op dat er in de nadagen van het Romeinse gezag in Noordwest-Europa nog zeker activiteit was in de regio van Utrecht.

Bronnen

- Hoss, S., 2012. The roman military belt. In M.-L. Nosch, Wearing the Cloak. Dressing the Soldier in Roman Times (Ancient Textiles Series 10). Oxford: Oxbow Books
- Nicolay, J., 2007. Armed Batavians: Use and Significance of Weaponry and Horse Gear from Non-military Contexts in the Rhine Delta (50 BC to AD 450) (Amsterdam Archaeological Studies 11). Amsterdam: Amsterdam University Press.