Een middeleeuwse neusstang
Toen er in 1991 op de Hof van Amersfoort opgravingen werden verricht, kwam er een merkwaardig metalen voorwerp uit de drenkplaats daar tevoorschijn. Niemand wist wat het was. Was het kistbeslag? En hoe werkte het sluitingsmechanisme dan? Het is jarenlang een raadsel gebleven, tot iemand het herkende als een neusstang, een pantserstuk dat onderdeel was van een wapenrusting.
Het eerste beeld dat in je opkomt als je denkt aan wapenrusting in de Middeleeuwen is wellicht dat van een ridder in harnas. Maar die harnassen komen pas in de 15de eeuw. Voor die tijd dragen ridders een maliënkolder, een flexibel, maar zwaar vest van kleine metalen ringetjes. Het geeft je bewegingsvrijheid en beschermt je bijvoorbeeld tegen aanvallen met een zwaard. Bij wapens met spitse punten werkt het echter niet. Dat zorgt ervoor dat er in de 14de eeuw metalen borstplaten komen. Een eeuw later worden de borstplaten vervangen door een harnas en verdwijnt het maliënkolder. Maar harnas of maliënkolder, in beide gevallen beschermt het alleen je borst. Zonder helm op je hoofd ben je alsnog vogelvrij.
Tot de 11de eeuw verandert de helm eigenlijk niet. Daarna ontstaat er meer variatie, als reactie op de steeds zwaardere aanvalswapens. In de 14de eeuw zie je voor het eerst helmen met een vizier opkomen. In Utrechtse contreien overigens niet, daar houdt men het op een andere helmsoort, namelijk op de zogenaamde bascinet. En zo’n bascinet kun je combineren met een neusstang zoals die in Amersfoort gevonden is.