Utrechtse kastelen en buitenplaatsen

Een mini-samenleving van hernhutters op Slot Zeist

5 min

Op de gronden van Slot Zeist bouwde rond 1750 een religieuze groep, de hernhutters, een eigen gesloten gemeenschap. Revolutionair voor de 18de eeuw was dat in deze gemeenschap verschillende standen en rangen - van ambachtslieden tot geleerden en kooplieden - naast elkaar werkten en woonden in een Stadt Gottes.

Iedereen was bij de Hernhutters gelijk: rijk of arm, koopman of boer. Dit kwam onder meer tot uitdrukking in de uniforme kleding, die een sobere stijl had. Daarnaast voorzag de gemeenschap geheel in het eigen onderhoud, waarbij de rijken de armen hielpen en er een bepaalde mate van gelijkheid bestond. Op het terrein van Slot Zeist verschenen na de stichting al snel allerlei ambachtelijke bedrijfjes, zoals een bierbrouwerij en een textielhandel, waaruit tenslotte een complete huisindustrie voortkwam.

 

Uit Moravië

De geschiedenis van de hernhutters begon in het 15de-eeuwse Moravië (Tsjechië). Pastoor Johannes Hus (1369-1415) predikte hier in 1402 openlijk tegen de misstanden van de katholieke kerk. In 1415 stierf de hervormingsgezinde Hus op de brandstapel in Constanz. Zijn aanhangers sloten zich aaneen tot een bond, de Evangelische Broedergemeente. Zij ontwikkelden een eigen theologie waarmee ze de protestantse Tsjechische adel achter zich wisten te krijgen. Maar het tij keerde toen in 1620 het katholieke Habsburgse bewind in Tsjechië met harde hand de Contrareformatie inzette.

Onderdak

De broeders moesten vluchten: het katholicisme werd vanaf dat moment de verplichte staatsgodsdienst en elke andere geloofsopvatting werd als ketterij bestempeld. Een deel van Hus' volgelingen vestigde zich in het grensgebied van Moravië en Saksen (Duitsland). In 1722 verleende de Graaf Zinzendorf deze kleine groep onderdak op zijn Saksische landgoed. De gemeenschap kreeg de naam 'Herrnhut', onder de hoede des Heren. Voor een hernhutter was en is het dagelijks leven een liturgische bezigheid: sober, vroom en toegewijd staat hij of zij in het aardse bestaan, waarbij het leven en lijden van Christus de leidraad vormen. Daarnaast besteden hernhutters veel aandacht aan scholing, opleiding en zending.

De geloofsgemeente was van begin af aan een missionair gerichte beweging. Maar soms moesten de zendelingen wekenlang wachten op het vertrek. Hierdoor ontstond behoefte aan een vaste vestigingsplek in Nederland. Uiteindelijk vonden de hernhutters die plek in Zeist.

Missionarissen

De geloofsgemeente was van begin af aan een missionair gerichte beweging. Om geloof en liefde te verkondigen, in woord en daad, trokken zendelingen vanuit het Duitse Herrnhut naar Amsterdam. Hier vandaan reisden ze per schip verder de wereld in. Maar soms moesten de zendelingen wekenlang wachten op het vertrek van een boot, bijvoorbeeld vanwege slecht weer. Hierdoor ontstond behoefte aan een vaste vestigingsplek in Nederland. Uiteindelijk vonden de hernhutters die plek in Zeist, waar ze Slot Zeist kochten en op het Zuster- en Broederplein bij het slot een gebouwencomplex bouwden in een uniforme gevelarchitectuur. Het van binnen witte kerkje was de ‘Gemeinsaal’, waar dagelijks bijeenkomsten waren.Ook in de rest van de wereld ontstonden Hernhutternederzettingen, waaronder grote gemeenschappen in Suriname, Afrika en op Groenland.

 

Meer weten over de Utrechtse buitenplaatsen?

Kijk dan eens op www.utrechtsebuitenplaatsen.nl!

Aanvullende informatie