Romeinen en de Limes in Utrecht

Romeinen in Utrecht: een stempel op de wereld

5 min

In de leefwijze van de gemeenschappen op de Utrechtse gronden deden zich aan het begin van onze jaartelling belangrijke veranderingen voor. Al sinds de prehistorie leefden er mensen op de hoger gelegen gronden van Utrecht.

Zij vormden kleine gemeenschappen en leefden als boeren in huizen gemaakt van leem en stro die niet erg bestendig waren. Regelmatig trokken de boeren verder, op zoek naar een nieuw geschikt gebied voor het bedrijven van akkerbouw en veeteelt. Grote veranderingen kwamen er voor de inheemse bewoners in de Romeinse tijd.

Wat wordt er nu bedoeld met ‘inheems’? Inheemse bewoners zijn mensen die oorspronkelijk uit het gebied komen waar zij nu in wonen. Vóór de Romeinse tijd waren de bewoners van Utrecht niet inheems. Zij trokken van tijd tot tijd verder, meestal omdat het landschap veranderde. De nederzettingen die zich sinds de IJzertijd op de Utrechtse Heuvelrug en op de stroomruggen van de Vecht en de Eem bevinden, gelden met de komst van Romeinse troepen wél als ‘inheems’. In deze tijd worden de lokale nederzettingen meer permanent en worden dezelfde woonerven vaker overgedragen op de volgende generaties. Men vestigde zich dus niet meer regelmatig in een nieuw gebied.

Romeins stempel

De komst van de Romeinen heeft grote invloed gehad op het leven van de plaatselijke boeren. Het strak georganiseerde Romeinse leger en de nieuwe, innovatieve kennis die zij met zich meebrachten was ongetwijfeld erg indrukwekkend! De Romeinen waren zeer ontwikkeld in waterkennis en werktuigbouw, in wapens en huizenbouw. Om de bezetters te voeden moesten de boeren hun veestapels vergroten en nieuwe landbouwgronden ontginnen. Met de ontginningen hielpen de Romeinen ook een handje door grote delen van het landschap te ontbossen.

Er ontwikkelt zich tussen 50 en 250 in de Utrechtse provincie een cultuurlandschap van nederzettingen, landerijen, grafvelden en kleine heiligdommen.

Luxe en welvaart

Het leven van de inheemse mensen werd ook beïnvloed door de Romeinen door de romanisering en de stijgende welvaart. Ook nam de bevolking in de tweede eeuw opvallend toe. Een gevolg hiervan was het ontstaan van een elitegroep binnen de gemeenschappen: een kleine groep die de bovenlaag van een gemeenschap gaat vormen. Op verschillende plaatsen zijn boerderijen opgegraven die ‘luxe’ kenmerken vertonen. Ook de grafmonumenten gingen onderscheid vertonen, wat ook wijst op het bestaan van hogere en lagere statussen binnen de gemeenschap.

Niet alleen de gemeenschappen maken drastische veranderingen door in de Romeinse tijd. De groei van het aantal mensen zorgde ook voor verandering van het landschap. Er ontwikkelt zich tussen 50 en 250 in de Utrechtse provincie een cultuurlandschap van nederzettingen, landerijen, grafvelden en kleine heiligdommen. Daarnaast heeft de ontbossing door de Romeinse bezetters ook grote invloed gehad op het landschap.

Ingestort

In de loop van de 3de eeuw loopt het gebied echter geleidelijk leeg. Het Romeinse leger begint in de tweede eeuw al met het terugtrekken van troepen uit het grensgebied. De limes waren daarom in de derde eeuw niet bestand tegen de invallen van de Germanen uit het noorden. De economie stortte in en veel inheemse bewoners trokken weg, mogelijk achter het Romeinse leger aan, omdat de soldaten een belangrijke inkomstenbron voor hen waren. Daarnaast werd het gebied minder goed bewoonbaar door het stijgend waterniveau in het Kromme Rijngebied.

Aanvullende informatie