Een unieke gouden liefdesring uit de Middeleeuwen

Liefdesring

Het gaat hier om een middeleeuwse liefdesring, die werd gegeven door een man aan een vrouw, omgekeerd was dit niet zo gebruikelijk. Als de bij Utrecht gevonden ring is gebruikt als trouwring, kan deze ook als een soort huwelijkscontract worden gezien, een bezegeling van een zakelijke overeenkomst uit een tijd dat huwelijken nog werden gearrangeerd tussen families, waarbij bezit, titels en vermogen werden gewaarborgd. Liefde kwam daarbij in principe op de tweede plaats. Het kan zijn dat er wel sprake was van verliefdheid, maar mogelijk werd met het geven van de ring ook de hoop uitgesproken dat met het openstellen van elkaars hart de liefde een kans kreeg.

Inscriptie

Aan de binnenzijde van de ring staan letters gegraveerd met daarboven liggende afkortingsstreepjes. Zoals gebruikelijk vanaf het + teken gelezen, staat hier Amours portent mon cuer à mon ami, ofwel ‘Liefde voert mijn hart naar mijn lief’. De spatie tussen de laatste a en mi lijkt niet opzettelijk, want als we à mon à mi, dan levert dat niets begrijpelijks op, ook niet wanneer we het afgebeelde hartje en de viervoeter als deel van een rebus zien.

Het is tot op heden niet gelukt deze versregel te koppelen aan een overgeleverd Frans gedicht. Interessant is wel dat dit de woorden van een vrouw lijken te zijn: ‘liefde voert mijn hart naar mijn ami’ (mannelijke geliefde)’. Als dit – zoals gebruikelijk – een geschenk was van een man aan zijn vrouwelijke geliefde, aanstaande of bruid, dan zou je hier eerder à mon amie verwachten. Zeer onwaarschijnlijk gezien de tijdsperiode, maar niet onmogelijk is dat de ring is gegeven van een man aan een man. Over dit laatste kunnen we slechts speculeren. Uiteraard is het ook mogelijk dat de gever van de ring hele andere bedoelingen had dan wij ons kunnen voorstellen.

Gevlekte viervoeter

Ondanks dat er relatief veel (posy) ringen met teksten voorkomen, bestaat er – na uitvoerig onderzoek – geen enkele die vergelijkbaar is met deze tekstregel of deze afbeelding. Voor de viervoeter met zwarte vlekken bestaan verschillende interpretaties. Eén daarvan is dat dit dier een panter is, die in vroegmiddeleeuwse bronnen een positieve betekenis heeft, in tegenstelling tot de luipaard. De panter wordt veelal geassocieerd met Christus. We kunnen ook te maken hebben met een windhond, een hondenras dat erg in trek was bij de adel en symbool staat voor (huwelijks)trouw en standvastigheid. 

Met dank aan: De vinder voor het ter beschikking stellen van zijn ring voor dit artikel en Anton Cruysheer van Landschap Erfgoed Utrecht en Janet van der Meulen van de Vrije Universiteit voor het onderzoek.

Deze ring is aangemeld in Portable Antiquities of the Netherlands: PAN-00048324.