Waterlinies van Utrecht

Fransen op rooftocht in de Vechtstreek

5 min

Het jaartal 1672 is in onze vaderlandse geschiedenis een rampjaar. Onder andere Lodewijk XIV, koning van Frankrijk, had de oorlog verklaard aan de Republiek der Verenigde Provinciën. De Franse bezetting die volgde duurde van de zomer van 1672 tot de herfst van 1673. Karakteristiek voor deze oorlog is het inzetten van de zogenaamde (Oude) Hollandse Waterlinie. De Vechtstreek had in militair-strategisch opzicht een bijzonder grote betekenis doordat de Waterlinie daar dwars doorheen liep.

Krijgskundig gezien zijn de wijze van oorlog voeren door Willem III en de opzet van de Waterlinie, oorzaak van het fiasco voor de Fransen geworden. Het land werd van Muiden en Weesp tot Gorinchem onder water gezet, dit was voor de stadhouder de enige manier om de vijand tegen te houden. Een Fransman schreef destijds: 'il n'y eut plus de différence entre la campagne et la mer' (er was geen verschil meer tussen land en zee). Uiteindelijk kwamen de Fransen op hun weg naar Amsterdam niet verder dan Breukelen, dat juist vóór de Waterlinie lag. Het dorp werd daardoor een legerplaats.

Uiteindelijk kwamen de Fransen op hun weg naar Amsterdam niet verder dan Breukelen, dat juist vóór de Waterlinie lag. Het dorp werd daardoor een legerplaats.

Versperring

Veldmaarschalk Johan Maurits van Nassau voerde het bevel van Muiden tot en met Abcoude. Op 19 juli 1672 bezette hij Slot Abcoude, dat toen diende als legerplaats waar troepen gestationeerd konden worden. De veldmaarschalk moest de Fransen beletten op schepen de Vecht af te zakken. De doortocht door de Angstel werd versperd door met geschut gewapende vaartuigen, geplaatst op alle rivieren en vaarten. Zo bewaakte hij de weg naar Amsterdam.

De verste uitval tot waar de Fransen kwamen op de weg van Utrecht naar Amsterdam, was het Slot Abcoude. Op 17 november 1672 kregen 150 man vanuit Utrecht van de hertog van Luxemburg toestemming om in Abcoude alles te ruïneren. De Fransen marcheerden in een dag naar Abcoude en het slot, en staken in het dorp veel in brand. Op 30 november kwamen ze terug, maar intussen was de verdediging van het slot versterkt. Veel Fransen werden gevangen genomen.

Uitval

Het garnizoen van de Republiek deed ook een uitval vanuit het Slot. Een aantal waaghalzen ging in de trekschuit in alle stilte naar Breukelen. Daar namen zij 19 Fransen in een kroeg met wat buit gevangen en kwamen zo op het slot terug. De term ‘Fransen’ is overigens betrekkelijk. In die tijd bestond een leger uit huursoldaten: bij een koning, hertog of bisschop in dienst treden om te vechten was een vak dat betaald werd. De manschappen die in Breukelen gehuisvest werden, waren niet alleen Fransen, maar ook Engelsen, Ieren, Schotten, Italianen en Zwitsers.

Geschreven door Arnold Berkhout Slot Abcoude

Aanvullende informatie