Maritiem erfgoed in de provincie Utrecht

Geschiedenis van de Vecht

4min

Eeuwenlang heeft de Vecht de geschiedenis van de stad Utrecht bepaald. Dat de stad ooit de langste binnenhaven van Europa kon worden is mede te danken aan de rivier, die in verbinding stond met de Rijn en Utrecht zo verbond met Amsterdam en via de Zuiderzee met de landen langs de Oostzee. De stad Utrecht heeft er in haar geschiedenis dan ook veel aan gedaan om de Vecht als vaarwater te behouden.

Ongeveer 4.000 jaar geleden bereikte de Rijn de veenstroom bij Vechten. Zo ontstond de Vecht, die het gebied een waterweg naar het noorden gaf. De Romeinen hebben de Vecht al gebruikt als vaarweg. Makkelijk ging het er niet aan toe. De Vecht was erg onregelmatig, overstroomde vaak, had wisselende waterstanden en de rivierbeddingen verlegden zich vaak. Toch is er in die tijd al veel bewoning geweest langs de Vecht. De voordelen van een vaarweg waren groter dan de risico’s.

De afdamming van de Kromme Rijn in 1122 was een belangrijke verandering voor de Vecht. De rivier werd er veel beter begaanbaar door. Hierdoor zakte het waterpeil, waardoor het makkelijker werd de Vecht in cultuur te brengen. Daar bleef het niet bij. De mens zou nog veel aan de Vecht blijven sleutelen, bijvoorbeeld via de Stadswetering. Maar nog belangrijker was de Weerdsluis.

Weerdsluis

In 1412 vond de Sint-Elisabethvloed plaats. Grote hoeveelheden opgestuwd zeewater overspoelden het land. Er werd daarom besloten de Vecht af te dammen, waarmee men de waterstand van de Vecht kon bepalen. Dit zorgde er alleen voor dat schepen over een overtoom moesten worden getrokken. Dat was een flink obstakel, dat slecht was voor de reputatie van de Vecht als vaarweg. Ruim twee eeuwen later, in 1613, werd in de stad Utrecht daarom de Weerdsluis aangelegd. Deze sluis vormt de verbinding tussen de stadsbuitengracht en de Vecht.

Bij de Weerdsluis werden de schepen die naar of door de stad Utrecht wilden varen door vrouwen en kinderen van de schippersfamilie aangelijnd en door de singels en grachten getrokken. Paarden, die normaal het trekwerk deden, waren namelijk niet welkom in de binnenstad van Utrecht.

Ontginningen, turf en de Klopvaart

De Vecht is ook onmisbaar geweest bij de vele ontginningen in het westen van de provincie. De menselijke hand is er duidelijk in zichtbaar. De Klopvaart, de wetering die werd gegraven voor het ontginningswater, waterde uit via de Vecht. Vanaf de veertiende eeuw werd de Vecht cruciaal voor het vervoer van turf uit de ontginningsgebieden aan weerszijden van de Vecht naar Amsterdam.

Een paar eeuwen later zou het verhaal worden omgedraaid. De Klopvaart kreeg de functie als inundatiekanaal in het systeem van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De Klopvaart werd verdiept en kon nu met water uit de Vecht het landschap ten oosten van de Vecht onder water zetten. Fort aan de Klop herinnert nog aan deze militaire geschiedenis.

Dit verhaal verscheen eerder als onderdeel van het boek Voor de Boeg.

 

Geschreven door Martine van Lier Martine is erfgoedconsulent en schrijfster van het boek Voor de Boeg. Ontdek alle verhalen van deze schrijver

Extra info