Heksen testen in oudewater

Geen genade

Het is in die tijd helemaal niet moeilijk om iemand voor de rechtbank te slepen met een beschuldiging voor hekserij. Een mislukte oogst, de dood van een familielid of simpelweg een sterke afkeur voor een zeker persoon is al voldoende. En het is geen lichte beschuldiging! Volgens de kerk hebben beoefenaars van hekserij een pact gesloten met de duivel. Van hem krijgen zij hun duivelse krachten.

Voordat een beschuldigde vervolgd kan worden, moet er eerst ‘bewijs’ zijn dat deze persoon echt een heks is. Vaak zijn het maar heel gewone mensen die worden beschuldigd, in tegenstelling tot het stereotype beeld dat wij nu hebben; dat van het kleine, oude vrouwtje met wilde haren en een enorme neus. Dus hoe kan men bewijzen dat we inderdaad met een heks te maken hebben? Daar bedenkt men in de middeleeuwen heel logische theorieën over: om ’s nachts op een bezem te kunnen vliegen moet je wel zo goed als gewichtloos zijn.

Onomkoopbaar

Op basis van deze ‘kenmerken’ bedenkt men verschillende proeven om te bewijzen dat iemand inderdaad een bedrijver is van zwarte magie. De weegproef is een veelgebruikte test en de heksenwaag in Oudewater is in de Middeleeuwen al heel beroemd. Beschuldigden uit andere streken en landen maken graag de lange reis naar Oudewater om hier gewogen te worden. Maar waarom?

De heksenvervolgers kennen vaak geen genade. Beschuldigden worden regelmatig gemarteld om hen te dwingen tot een schuldbekentenis. Ook zijn de waagmeesters nogal eens corrupt. Zij zijn bereid om een beschuldigde onterecht te licht te achten in ruil voor geldstukken of omdat zij zelf profiteren van de goederen die de veroordeelde achterlaat. In totaal zijn in de periode 1450-1700 wel 50.000 mensen in Europa schuldig verklaard en ter dood veroordeeld!

Maar Oudewater is een uitzondering. In dit waaggebouw wordt geen enkele beschuldigde heks schuldig verklaard. De weegprocessen verlopen hier eerlijk. Volgens de overlevering merkt de toenmalige Spaanse keizer, Karel V, dit op. Daarom zou hij de heksenwaag van Oudewater een heel bijzonder voorrecht hebben verleend: ‘De Certificaet van Weginghe’. Mensen die onschuldig zijn verklaard komen zo met een certificaat weer vrij.

Deze geruchten kunnen helaas niet bevestigd worden, omdat een groot deel van de documentatie in Oudewater verloren is gegaan na de Spaanse bezetting. De waag zelf is wel herbouwd en tegenwoordig voor het publiek toegankelijk. Museum de Heksenwaag vertelt je graag meer over de heksenvervolgingen.