Henrica van Erp en het vrouwenklooster in De Bilt

Strijdbare dame

Henrica beschrijft de stichting van het klooster in 1139 en enkele van haar voorgangsters uit de vijftiende eeuw. Daarna begint ze haar verhaal in 1505 als zij de bezitsgrenzen van de abdij helder omschrijft. Hoe krachtig het klooster onder deze dame voor zijn rechten opkwam wanneer anderen die grenzen overtraden, blijkt uit het volgende citaat: ‘Op de donderdag na Pinksteren van het jaar 1512 [6 juni 1512] reisden […] [twee joffers] voor ons naar de Vuursche. Daar vernietigden zij de turf die de turfstekers van de Heren van St. Jan [illegaal] in […] [ons] veen hadden gestoken.‘ Dit land bij de Lage Vuursche was in handen van Vrouwenklooster en wordt nog steeds Nonnenland genoemd.

Abdis in oorlogstijd

Henrica leefde in zeer roerige tijden: die van de oorlog van Utrecht tegen de Habsburgse keizer (en graaf van Holland) Karel V en zijn vertegenwoordigers en de Gelders-Hollandse oorlogen. Het klooster lag dichtbij de stad Utrecht en raakte zo betrokken bij de gewelddadigheden die om en bij deze stad geschiedden. Henrica schrijft over de oorlog van de bisschopsstad in 1511 tegen de pro-Habsburgse Floris van IJsselstein. Ze behandelt verder de roerige jaren na 1524 waarin de Geldersen tegen de Hollanders streden. Een strijd waardoor de kloostersamenleving van Vrouwenklooster soms zwaar getroffen werd. Zo schreef de abdis: ‘Ook kwamen de soldaten uit Utrecht alle dagen en uren bij ons langs. We moesten hen aan voedsel alles geven dat we hadden.’ In 1528 luidt het: ‘De Hollanders braken onze kerk aan beide kanten open en ze sloegen het raam aan de bovenzijde van het Heilige Graf er uit en sloegen dat [graf] aan stukken.’

Het kloosterleven

De kroniek geeft een goed inzicht in de manier waarop Henrica het klooster bestuurde en hoe er in het kloosterleven met de adellijke nonnen of joffers aan toeging. Zo was ze woedend over de belastingen en gedwongen leningen die Vrouwenklooster moest opbrengen om de oorlog te financieren, met name voor Utrecht. Zelfs als ze ziek was, bleef ze actief. Zo lezen we dat ze in 1539 naar het koor in de kerk werd gedragen, voor het altaar gezet, waarna ze terug werd gedragen en daarna in haar woning drie nieuwe nonnen aannam: ‘Daar knielde elk van de drie pas aangenomenen afzonderlijk voor het bed van de abdis om haar daar gehoorzaamheid te beloven.’

De kroniek eindigt in 1583, toen Vrouwenklooster als gevolg van de Reformatie ophield te bestaan.

Bronnen

De kroniek van Henrica van Erp, abdis van Vrouwenklooster, ingeleid en verzorgd door Anne Doedens en Henk Looijestein (Hilversum 2010). De Kroniek is digitaal te raadplegen via: http://www.utrechtsekronieken.nl/kronieken/kroniek-vrouwenklooster/

Via Online Museum De Bilt: https://onlinemuseumdebilt.nl/henrica-van-erp-en-haar-kroniek/

https://onlinemuseumdebilt.nl/de-heilig-grafkapel-van-vrouwenklooster/

https://onlinemuseumdebilt.nl/de-gotische-bogen-van-de-kapel-van-vrouwenklooster/