Immaterieel Erfgoed in de provincie Utrecht

Het Groot Gaesbeeker Gilde van Soest

4 min

04-07-2019

Traditie is niet het bewaren van de as, maar het brandend houden van het vuur, is de missie van het Groot Gaesbeeker Gilde of Sint Aechten Schuttersgilde van Soest, de oudste vereniging in de gemeente Soest waarvan de historie teruggaat tot het midden van de 14de eeuw. Door de eeuwen heen is haar rol telkens aangepast aan de maatschappelijke ontwikkelingen. Ook tegenwoordig vervult het gilde een belangrijke verbindende rol in de plaatselijke gemeenschap.

Het Soester gilde is als schutterij ontstaan in een periode van continue strijd tussen de bisschoppen van Utrecht, de graven van Holland en de hertogen van Gelre. Doel was met name het beschermen van de vaak toch al povere bezittingen van de inwoners in Soest. Het gilde koos Sint Aechten als patroonheilige vanwege haar beschermende kracht tegen branden en plunderingen. De schutters van het gilde waren zeer bekwaam en werden ook ingezet buiten Soest, zoals bij de verdediging van Naarden in 1481. Als represaille daarvoor werden bezittingen in Soest op kerstnacht plat gebrand.

Al in de 14de eeuw beschikte het gilde over eigen landerijen die verpacht werden onder de leden. In het begin van de 15de eeuw werd dit bezit uitgebreid met een schenking door Jacob van Gaesbeek, Heer van Soest, als boetedoening voor de manslag op zijn zoon Antonie in Soest. Zijn naam en wapen zijn sindsdien onlosmakelijk verbonden met het gilde.

Teerjaren

Van de opbrengst van de landerijen kon en kan nog steeds ‘geteerd’ (gegeten en gedronken) worden. Teermaaltijden en de feesten daarom heen zijn beroemd. Deze waren enkel bedoeld voor de leden van het Soester gilde. Bijzonder voor Soest is wel dat er tijdens de teerjaren (eens in de vier jaar) gedanst werd om de gildeboom, een lindeboom, onder het zingen van het Soester gildelied ‘Babyloontje’. Hier werd in de Middeleeuwen ook recht gesproken, waarbij de voorzitter van het gilde, ouderman genaamd, een adviserende rol had, omdat hij de gemeenschap goed kende.

Zeker tot eind 19de eeuw was het grootste deel van de Soester bevolking lid. Gildebroeders konden zich inkopen als gildelid en ook hun partner, mits geboren en woonachtig in de gemeente Soest, ouder dan 19 jaar zijn en ook van katholieke huize.

Gilde anno nu

Het gilde is nu een vereniging met ruim 900 leden (gildebroeders en gildezusters) en vele honderden vrienden (personen die zich wel met het gilde verbonden voelen, maar gezien de criteria geen lid kunnen worden) en is nauw verwant aan de katholieke gemeenschap. Ze zet zich in voor het bevorderen van de gemeenschapszin en heeft vooral een sociale functie. Naast de organisatie van de jaarlijkse gildefeesten rondom het Konings-schieten van de gildebroeders op de laatste zondag van augustus, levert het gilde een bijdrage aan de organisatie van Museumplein als onderdeel van de Koningsdagactiviteiten, de 4 meiherdenkingen in Soest en Soesterberg als ook de afsluiting van de avondvierdaagse.

Korpsen

Het gilde heeft een eigen tamboer-, hoornblazer-, vendel- en schutterskorps, dat ook deelneemt aan de Gildedagen in Brabant. In de provincie Utrecht is door met name de Reformatie, en het vervallen van de verdedigende functie van de schutterijen, een einde gekomen aan veel van de bestaande verenigingen. Het gilde heeft een eigen Gildehuis in Huize Sint Jozef, waar ook het Museum Soest is gevestigd. In dit Museum heeft het gilde een gildekamer ingericht met het koningszilver, en de fotoschilden van de diverse gildekoningen.