Het Spinozaplantsoen. Stamppot met sambal

Strokenbouw

De Gemeentelijke Bouw- en Woningdienst ontwierp 135 woningen. In 1951 ging er de spa de grond in voor wat de eerste strokenbouw in Utrecht zou worden. Deze stadsaanleg van Duitse origine was gericht op huisvesting voor de massa en schreef langgerekte bouwblokken voor die evenwijdig aan elkaar lagen. Door beperking tot slechts een type huis kon goedkoop en snel gewerkt worden. Tussen de huizenrijen kwam een groenstrook met een grasveld en tuinen. Stroken werden zo op de noord-zuid as geplaatst dat elk huis onder dezelfde hoek evenveel zonlicht kreeg. In het Spinozaplantsoen zag het er zo uit: tien rijen van benedenwoningen met daarboven galerijwoningen met zolderkamer. Alle woningen waren 50 vierkante meter. Iedereen had een kolenhok. In de kelder onder het gebouw stonden fietsen en brommers (een auto had vrijwel niemand).

Aan beide uiteinden van een strook had je een schuin oplopende buitentrap naar de galerij. Dat spaarde weer trappenhuizen uit! Uit zuinigheid werd er 80 cm minder zand dan in de omgeving opgebracht.

Plantsoen

Het gebruikelijke bouwen van huizen langs een straat had je in het Spinozaplantsoen niet. Tussen de huizenrijen lagen beklinkerde woonpaden door het groen, die naar slechts één uitgaande weg leidden. Het plantsoen kreeg zo een besloten karakter. Het groen (nu gedeeltelijk opgeofferd aan parkeervakken) met kinderspeelplaats gaf cachet aan dit buurtje met buitentrappen waar je zomers in de avond gezellig op kon rondhangen.

De mensen

Omdat het Rijk voor deze woningwetwoningen minder subsidie verstrekte lag de huur relatief hoog. Maar daar stond het groen dan weer tegenover. De mensen werkten vaak in de buurt: vooral bij Douwe Egberts, maar ook bij de Pegus, of de bloemenveiling (nu een Gamma). Een bijzondere groep waren de ex-KNIL militairen. Zij kwamen met hun gezin in de jaren ‘50 in groten getale uit het pas onafhankelijke Indonesië. Sommigen van hen kregen een baan bij Utrechtse kazernes. Gemeenten werden in 1951 wettelijk verplicht voor ordentelijke huisvesting te zorgen. En zo raakte het Spinozaplantsoen gemengd. De sfeer was misschien onwennig maar niet vijandig. Er ontstonden verkeringen. Dat de aanstaande schoonzoon bij zijn schoonouders sambal bij de hutspot nam en daarbij water i.p.v. melk dronk, ach nou ja. De Indische buurvrouw die op je baby paste gaf hem heerlijk met Majapoeder geparfumeerd terug! Allengs verhuisden jonge gezinnen later naar de grotere woningen van het nieuwe Hoograven, Kanaleneiland en Overvecht. De ouderen van het eerste uur bleven in het plantsoen. Maar toen verschenen de gastarbeiders. Zo bleef de buurt gemengd, tot op de dag van vandaag.

Literatuur

- Rapport Cultuurhistorie Naoorlogse wijken, Urban Fabrik (2006).
- Gekomen om te blijven: 900 jaar Utrecht, Bettina van Santen en Kaj van Vliet , WBooks (2022).
- Hangen op de trappen van het Spinozaplantsoen, Karlijn Souren (2011).
- Een oordeelkundige spreiding over het gehele land. Rijksbeleid ten aanzien van gemeenten bij de huisvesting van migranten, H. J. Puts, Beleid en maatschappij, vol. 19 nr. 2 (1992).