De Tweede Wereldoorlog in Utrecht

Het trauma van Jutphaas

5 min

03-05-2017

‘Vandaag gaat er wat gebeuren op het dorp. De sfeer is om te snijden.’ Dit zei Jan Daalhuizen op 7 mei 1945 tegen zijn vrouw toen hij weer thuiskwam na een ochtend takkenbossen lossen bij bakker Kocken in Jutphaas. ‘Ik blijf voor de rest van de dag maar binnen.’ Hij zou gelijk krijgen: die dag ontketende zich een drama dat zijn toen 6-jarige zoon Piet nog 66 jaar later ‘het trauma van Jutphaas’ noemt.

Nederland was op 7 mei 1945 al twee dagen bevrijd van de Duitse bezetter, maar overal waren nog Duitse soldaten aanwezig. Ook in Jutphaas bivakkeerden naast de normale bezetting troepen die op de terugtocht waren. Op de ochtend van 7 mei was de sfeer explosief. Enkele uren later stierven vijf Nederlanders in een kogelregen. Geschiedkundige Piet Daalhuizen vertelt ons zijn versie - want er zijn meerdere - van het drama.

Anarchie

Op 7 mei heerst in heel Nederland nog chaos. Het is niet duidelijk wie het voor het zeggen heeft. Ook Jutphaas is ‘stuurloos’. In deze ‘anarchie’ posteert zich een Duitse officier met zijn motorfiets midden op het kruispunt bij het Sluisje. Hij roept dat de Nederlanders het kruispunt moeten ontruimen. Is hij gefrustreerd over de nederlaag? Of is hij dronken? De Nederlandse commandant kan hem niet ertoe bewegen van de straat af te komen. Ook de andere Duitsers hebben geen invloed op hem.

Hel brak los

‘Wat daarna gebeurde is niet duidelijk’, zegt Daalhuizen. Hij heeft onderzoek gedaan naar het drama van 7 mei. Daalhuizen is op zoek gegaan naar ooggetuigen en is Duitse archieven ingedoken. Toch heeft hij nooit kunnen vaststellen welke van de twee versies klopt. Volgens de ene versie zou de commandant van de Binnenlandse Strijdkrachten het bevel hebben gegeven te schieten. ‘Maar er is ook een andere versie. Volgens deze versie zou de Duitser zijn gevallen met zijn motorfiets’, vertelt Daalhuizen. ‘Hierop heeft hij met zijn revolver gedreigd.’ Rond kwart voor twaalf die ochtend is de maat vol voor de Nederlanders. De Binnenlandse Strijdkrachten schieten de Duitser neer. Daalhuizen: ‘Toen brak de hel los.’

Achtervolging

De Duitsers willen koste wat het kost wraak nemen. Een aantal Jutphanezen wordt bijeengedreven op het schoolplein van de School met den Bijbel. De Binnenlandse Strijdkrachten vluchten het gemeentehuis in of verbergen zich in huizen langs de Herenstraat. De Duitsers achtervolgen ze en openen het vuur op hen. Hierbij wordt één van de gebeeldhouwde leeuwtjes die voor het gemeentehuis staan, geraakt. De achtervolgers schieten op alles. In het pand Herenstraat 9 doorzeven ze een kast met hun kogels. Verzetsman Theo Hanselaar, die zich daar verborgen had, sterft. Met hem vinden die dag vier anderen de dood. Een Canadese eenheid arriveert. De soldaten ontwapenen de Duitsers. De vrede keert weer terug in het dorp. Maar Jutphaas ‘blijft hierna met een trauma rondlopen’. Daalhuizen: ‘Het dorp sloeg dicht. Tot op heden willen weinig bewoners iets over de toedracht van het drama vertellen.’   