Het verhaal van Utrecht

Het volkslied van de provincie Utrecht

5min

Bijna iedere Nederlander kan de eerste regel van het Wilhelmus meezingen. Nog best veel Utrechters zingen spontaan mee als ze 'Als ik boven op de Dom kom' horen. Maar wie herkent de regels 'Langs de Vecht en d' oude Rijnstroom / strekt zich wijd het Stichtse land' als de eerste regels van het volkslied van de provincie Utrecht? Hoe bekend is dit lied en wanneer is het voor het eerst uitgevoerd? Luister het lied onderaan dit verhaal.

De aanleiding tot een provincielied was de formele vaststelling van de provincievlag in 1952. Bij een vlag hoort een lied, zo was de gedachte. Het volkslied moest uit het volk komen, net als bij andere provincies. Dat zou kunnen door een wedstrijd uit te schrijven, zodat iedereen een lied kon insturen. Maar dit was de Gedeputeerde Staten toch iets te volks. Het idee was, dat het lied wel spontaan zou ontstaan.

Het lied

Het is onbekend of het spontaan gebeurde, maar het was de provincieambtenaar Jan Küppers die in 1953 het provinciale volkslied dichtte. De tekst van Küppers wordt gezongen op een melodie van Henry Smart, een 19de-eeuws componist en bewerker van hymnes en gezangen. De melodie staat beter bekend onder de naam Regent Square en is gebruikt voor het Engelse kerstlied 'Angels from the Realms of Glory' en voor Gezang 93 uit de Hervormde Gezangenbundel van 1938 (Ere zij aan God, de Vader).

Wie was de schrijver?

Jan Küppers (1896-1978) was referendaris ter Provinciale Griffie van Utrecht en al bijna 40 jaar in dienst toen hij de tekst schreef. Hij was ook de samensteller van de Provinciale Almanak 25ste jaargang 1953 (een jaarlijkse publicatie met steeds terugkerende informatie over de provincie). Behalve ‘de meest verscheidene bijzonderheden over onze provincie en haar bestuurslichamen’ bevat deze editie ook de eerste uitgave van het provincielied.

Het lied is na de eerste uitvoering (bijna?) nooit meer uitgevoerd en is onbekend bij de provincieambtenaren.

De eerste uitvoering

De Commissaris der Koningin van de provincie Utrecht M.A. Reinalda vierde in 1953 op Paushuize zijn 65e verjaardag. Na vele gelukwensen zong het Koninklijk Utrechts Mannenkoor ‘Euterpe’ in de tuin een aantal liederen, waaronder het gloednieuwe provincielied. Het Utrechts Nieuwsblad berichtte hierover: ‘Toen de leden van het koor in de balzaal waren verenigd, waar verversingen werden rondgediend en waar gastheer en gastvrouw hun grote waardering voor deze verrassing hebben uitgesproken voegden zij aan het programma nog enkele leutige liedjes toe, die uiteraard zeer insloegen.’

Het provincielied had indruk gemaakt. In de zitting van de Provinciale Staten werd dezelfde heer Reinalda gelukgewenst met zijn verjaardag en het oudste statenlid citeerde uit het pas verschenen provincielied ‘Utrecht is de parel der gewesten’. 

En jaren later 

In 1991 stond er een grote advertentie in de Telegraaf waarin de commissaris van de koningin de provincie Utrecht aanprijst via het ‘Het provinciespel’. Door Utrechtse plaatsen in de juiste volgorde te zetten en een mooie slagzin te schrijven, kon je hier meer dan 100 prijzen van lokale adverteerders winnen. De advertentie toont het provinciewapen en tekst en muziek van het provincielied.

In 2002 heeft de PTT (het voormalig Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie) een reeks provinciepostzegels uitgegeven. Hierop wordt de provincievlag afgebeeld met daarin een nog net leesbare tekst: een fragment van het volkslied van de provincie. De combinatie vlag en lied was bewust gedaan: ‘We vonden het wat kaal om alleen de vlag, als abstract symbool, af te beelden. Door de vlag uit tekst op te bouwen, hebben we een extra laag kunnen toevoegen.’ Aldus de ontwerper van de postzegel.

En, was het lied een succes?

Het lied is nooit officieel vastgesteld als volkslied van Utrecht. Het lied is na de eerste uitvoering (bijna?) nooit meer uitgevoerd en is, ook als je er specifiek naar vraagt, onbekend bij de provincieambtenaren. Het lied zal waarschijnlijk nooit dezelfde populariteit krijgen als 'Als ik bovenop de Dom kom'. Maar wat niet is kan nog komen…

Het provincielied

Langs de Vecht en d' oude Rijnstroom

strekt zich wijd het Stichtse land.

Willibrord ontstak Uw fakkel,

die onblusbaar verder brandt;

waar 's Lands Unie werd geboren,

Utrecht, hart van Nederland!

 

Utrecht, parel der gewesten,

'k min uw bos en lustwarand'.

'n Eigen stempel draagt uw landschap:

plas, rivier of heid' en zand,

weid' en bongerd, bont verscheiden,

Utrecht, hart van Nederland!

 

Utrecht, nobel nijver Utrecht,

middelpunt van alle kant.

Aan uw eigen stijl en schoonheid

houd ik steeds mijn zin verpand.

Blijv in goed' en kwade dagen:

Utrecht, hart van Nederland!

 

J. Küppers, 1953.

 

Het provincielied op Youtube.

Bronnen

- Advertentie. "De Telegraaf". Amsterdam, 29-06-1991, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 28-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010646336:mpeg21:p106
- Tekst van het provincielied:  https://nl.wikisource.org/wiki/Langs_de_Vecht_en_d%27oude_Rijnstroom
- Collect31,  Uitgave PTT Post, lente 2002. https://www.postnl.nl/versturen/postzegels/postzegels-verzamelen/collect-magazine/archief/
- Nieuw Utrechts Dagblad 2-6-1953, 27-6-1953, 29-6-1953, 30-6-1953. Geraadpleegd op Delpher op 28-06-2023.

 

Geschreven door IJbeling Hartog Schrijfteam UtrechtAltijd Ontdek alle verhalen van deze schrijver

Extra info