Waterlinies van Utrecht

Hollandse Waterlinies erkend als werelderfgoed UNESCO

4 min

De Nieuwe Hollandse Waterlinie is in 2021 erkend als werelderfgoed UNESCO. Deze verdedigingslinie van Muiden tot de Biesbosch sluit aan op de rondom Amsterdam gelegen Stelling van Amsterdam, die de erkenning al in 1996 kreeg. Samen gaan ze nu door het leven als de Hollandse Waterlinies. Waarom erkende UNESCO de Hollandse Waterlinies als werelderfgoed?

Aan de basis ligt het slimme idee om lager gelegen land met veel water te gebruiken om een verdedigingslinie op te zetten. Een langgerekt gebied werd onder water gezet en dat luisterde nauw: het moest diep genoeg zijn om doorwaden lastig te maken, maar ook weer niet zo diep dat de vijand met boten kon oversteken. Toen de Hollandse Waterlinies in de 19de eeuw werden gebouwd had men hier in Nederland al de nodige ervaring mee. Daardoor kon men een ingenieus systeem van waterwegen, sluizen, dijken en andere waterwerken realiseren.

Samenhangend geheel

Maar dat was niet voldoende. Om inlaatsluizen te verdedigen en om toegangswegen en hoger gelegen gedeelten af te schermen waren ook militaire verdedigingswerken nodig. De waterwerken en de forten en batterijen vormden een samenhangend geheel. Het was een dynamisch systeem dat steeds weer werd aangepast aan militaire ontwikkelingen. Dat zie je met name terug bij de twee fortenringen rond Utrecht.

UNESCO waardeerde niet alleen die geschiedenis maar keek ook naar hoe de linies er nu bijliggen. Nadat ze hun militaire functie verloren zijn ze niet onttakeld, maar zo goed mogelijk ingepast in het landschap.

De natuurwaarde van de voormalige linies is groot, ze vormen een belangrijke ecologische verbindingszone. Forten hebben allerlei nieuwe functies gekregen zoals bedrijfsruimten en horeca. Daarbij worden ook kansen geboden aan mensen met afstand tot de arbeidsmarkt, zoals in Fort aan de Korte Uitweg bij Schalkwijk. Ook belangrijk voor UNESCO: overal langs de linies wordt hun verhaal verteld via informatieborden, maar soms ook via kunstwerken, zoals het Waterliniemonument bij knooppunt Lunetten.

Het verhaal uitdragen

Een plek waar het allemaal samenkomt is Fort Vechten, gelegen tussen Utrecht en Bunnik. Dit grote fort wordt hergebruikt als museum waar het verhaal van de waterlinies wordt uitgedragen. Het terrein heeft ook grote natuurwaarde en het is er goed wandelen.

Minder in het oog springen de Werken bij Griftenstein. Deze stellingen aan weerszijden van de weg Utrecht - De Bilt zijn bewust goed verborgen in het landschap. Maar een kokervormige beschutte zitplaats die een aantal jaren geleden is gebouwd maakt de plek veel beter zichtbaar. Een stukje verder richting de Bilt zijn markeringen op de fietspaden aangebracht die herinneren aan de tankversperringen daar. Daardoor fiets je de Werken bij Griftenstein niet meer zomaar voorbij.

Bronnen

- www.hollandsewaterlinies.nl, over de toekenning van de UNESCO-status.
- www.keesfloor.nl, over de Werken bij Griftenstein.

Aanvullende informatie