Ode aan het landschap

Honderd mennegaten in de Wakkerendijk

5 min

11-05-2016

Eemnes is van oorsprong een lintdorp langs de Wakkerendijk en de huidige Meentweg. Tot de aanleg van de Afsluitdijk in 1932 was dit een zeewering, die het dorp moest beschermen tegen overstromingen van de Zuiderzee en de Eem. Nergens waren zoveel 'mennegaten' in de dijk als hier.

De dijk had op de plaats van het huidige fietspad aan de oostzijde nog een extra verhoging van circa 1,60 meter boven het wegdek. Deze verhoging werd dorpsdijk of Hoge Weg genoemd, hoewel het geen weg was. In de dorpsdijk waren ruim honderd zogenaamde 'mengaten' of 'mennegaten' aangebracht. Dat waren openingen in de zeewerende verhoging bovenop de dijk waar in de zomer paard en wagen door konden om zowel de landerijen, als de haven van Eemnes-Buiten, de buitendijkse huizen en de kerk van Eemnes-Binnen te kunnen bereiken.

Twee soorten mennegaten

De meeste mennegaten, praktisch honderd, waren 'aarden mennegaten', die elk jaar na 1 april op een vaste plaats mochten worden uitgegraven. Vanaf september tot november moest het gat weer hersteld worden met zand, klei en kleiplaggen. In de dorpskommen waren er vanaf eind 19e eeuw in Eemnes-Binnen twee stenen mennegaten, terwijl er in Eemnes-Buiten negen waren. Ook was er aan het meest noordelijke eind nog een breed stenen mennegat dat toegang gaf tot de Blaricummer Meent. De stenen mennegaten waren het hele jaar open, behalve bij stormvloed. Als het water over de zomerdijk stroomde, moesten de stenen mennegaten gesloten worden. De sluiswachter in de Eempolder gaf daarvoor het sein met een tweede, rode lamp. Twee rijen balken werden als schutboorden opgestapeld in de gleuven van de zijmuren, waarna er zand en ‘messie’ (mest met stro) in werden gestort. Dat materiaal moest vanaf november klaar liggen bij het gat.

Strijd tegen het water

Bij de stormvloed van 1916 brak van elk soort mennegaten er één door. Het meest noordelijke brede stenen mennegat spoelde geheel weg en er ontstond een gat van 35 meter in de dijk bij Meentweg 125. Het andere gat was ontstaan door een zwak aarden mennegat bij Meentweg 107, maar de stroom kon gestuit worden door een gekantelde wagen. Ter herinnering aan de eeuwige strijd tegen het water en aan de meer dan honderd verdwenen mennegaten in de dorpsdijk is in 2014 het monument ‘Het Mennegat’ bij de oude haven aan de Wakkerendijk onthuld.