Iedere lantaarn zijn eigen verhaal

4 min

Verlichting op de gracht én op de werf. Dat kreeg men voor elkaar door de lantaarn op de gracht iets te laten uitsteken. De ruimte tussen de werfmuur en de voet van de lantaarn is opgevuld met gebeeldhouwde kunstwerkjes. Een resultaat van een toevallige ontmoeting.

Lange tijd waren de werven langs de Utrechtse grachten particulier eigendom. Op veel plekken waren ze slecht onderhouden. Rond 1950 kocht de gemeente Utrecht de werven aan. Onder leiding van Willem Stooker, hoofd Monumenten, startte een groots restauratieproject. Een onderdeel daarvan was het verbeteren van de verlichting op de gracht en de onderliggende werf.

Een idee

Tijdens die grootscheepse restauratie kwam Stooker in contact met Cornelis Groeneveld. Die was tot dan toe als steenbikker werkzaam voor de gemeente. Zijn taak: oude stenen afbikken. Hij werkte onder meer in de kloostergang van de Domkerk, waar Stooker ook regelmatig te vinden was. Die zag daar het talent van Groeneveld en kwam zo op het idee voor de beeldhouwwerken onder de lantaarns.

Een kunstwerk

De eerste lantaarn die voorzien werd van een gebeeldhouwd kunstwerk staat bij het stadhuis. Daarop is het stadswapen van Utrecht te zien. En daar bleef het niet bij, de zogeheten consoles waren een groot succes. Groeneveld zou er uiteindelijk 35 maken. De onderwerpen voor de werken bepaalde men in overleg met het gemeentearchief. Utrechtse legenden als het Wittebroodskind en de basilisk kregen een plek. En grootse en bekende gebeurtenissen uit de Utrechtse geschiedenis werden er op uitgebeeld, zoals de Unie van Utrecht.

Maar ook voor onbekendere verhalen was plaats onder een lantaarn. Wie kent het verhaal van de ‘Hofbeer’ bijvoorbeeld? Over het varken dat jaarlijks naar het Hof van Holland in Den Haag werd gestuurd? Of het verhaal over Suster Bertken.

Vereeuwigd

Consoles zijn te vinden onder lantaarns aan de Oudegracht, Nieuwegracht, Kromme Nieuwegracht, Drift en Plompetorengracht. 330 in totaal. Het merendeel van de beeldhouwwerken komt van de opvolger van Groeneveld, de Zwitser Jeannot Bürgi. Hij maakte onder meer de consoles in de serie van de zeven hoofdzondes aan de Drift. Ook Stooker is door Bürgi vereeuwigd in een console, ter hoogte van Oudegracht 130. Dat deze Zwitser in Utrecht belandde was overigens puur toeval. Net zo toevallig als de ontmoeting tussen Groeneveld en Stooker.

Geschreven door Nettie Stoppelenburg Vakspecialist, historica en schrijver. Ontdek alle verhalen van deze schrijver

Bronnen

Stoppelenburg, Nettie (2013), De Lantaarn spreekt. Utrecht

Aanvullende informatie