Joop Moesman, surrealist in Utrecht

4 min

De in Utrecht geboren kunstenaar Joop Moesman (1909-1988) is één van de meest vooraanstaande surrealisten van Nederland. Het surrealisme combineert een realistische schilderstijl met verrassende en soms schokkende, gefantaseerde beelden. Moesman werkte tot 1968 als lithograaf bij de Nederlandse Spoorwegen en schilderde en tekende in zijn vrije tijd.

Hij woonde tot 1939 aan de Neude, waar zijn vader een drukkerij bezat en Moesman een eigen atelier had. Moesman, die was opgegroeid te midden van de rariteitenverzameling van zijn vader, had van jongs af aan interesse in alles wat exotisch was. Vanaf  zijn negende volgde hij tekenlessen bij diverse tekenmeesters. Vanaf 1926-'27 begon hij te experimenteren met meer kubistische stijlen, een paar jaar later ging hij over op een vrijere stijl.

Verhuizing

In 1928 ontmoette hij de schilder Willem Wagenaar, die zich vestigde aan de Neude met een boek- en kunsthandel. Hier ontdekte Moesman  het Belgische tijdschrift Variétés met afbeeldingen van surrealistische schilderijen. Moesman bezat een grote verzameling etnografica en oude en moderne westerse kunst en antiek die als onderwerp ook terug te vinden zijn in zijn tekeningen, die hij vervolgens weer gebruikte bij het vervaardigen van surrealistische schilderijen.

Na de sloop van zijn ouderlijk huis aan de Neude in 1939 woonde Moesman vanaf 1940 aan de Oudegracht 313bis. In 1967 verliet hij de stad Utrecht om zich te vestigen in Tull en ‘t Waal, waar hij tot aan zijn dood in 1988 woonde. Moesman werd begraven bij de Sint-Michaëlkerk in Schalkwijk, maar werd in 2017 herbegraven op Soestbergen in Utrecht.

Museum of particuliere verzameling?

Werk van Moesman is aangekocht door zowel particulieren als musea. Voor zijn vertrek uit Utrecht schonk Moesman twee vriendenportretten Gabriël Smit en Wouter Paap aan het Centraal Museum. Nadien kocht het Centraal Museum het schilderij Zelfportret, dat hij schilderde toen hij slechts 12 jaar was.

Moesman zag zijn werken het liefst terechtkomen in particuliere verzamelingen. En áls ze in een museumcollectie zouden worden opgenomen, dan had hij uitgesproken opvattingen over hoe ze gepresenteerd dienden te worden. De werken zouden op een menselijke schaal getoond moeten worden en liefst in een entourage en context zoals het er bij de kunstenaar in het atelier had uit gezien, dus te midden van allerlei attributen. Ook vond hij dat ze tegen gekleurde wanden moesten hangen en zeker niet tegen de neutrale witte wanden zoals dat in zijn tijd steeds meer in de mode kwam.

Bekijk hier alle werken van Moesman in de collectie van Centraal Museum. Voor kunsthistorische documentatie over J.H. Moesman, ga naar https://rkd.nl/explore/artists/56533