Mobilisatie en strijd

Onder de wapenen

Die taaie weerstand zie je nog niet af aan de beelden die er zijn uit de mobilisatietijd. Vanaf eind augustus 1939 waren een paar honderdduizend Nederlanders onder de wapenen geroepen. Het beeld dat we daarvan hebben is vooral gemoedelijk. Hollandser dan Hollands: de eenheid die zich in de wintermaanden schaatsend op de strijd voorbereidt, met het geweer in de hand, met brede slagen over het Valleikanaal. En die fraaie oefening om een fors stuk geschut over de Rijn te varen – een kunststukje van de genie, waarbij de mannen vol zelfvertrouwen voor de fotograaf poseren.

Bombardement Utrecht voorkomen

Op 15 mei is de Nederlandse weerstand definitief gebroken. Nederland was op de knieën gedwongen door een terreurbombardement op de stad Rotterdam, waarbij meer dan 800 burgers gedood werden. Of eigenlijk door de dreiging dat er nog méér steden dat lot zouden ondergaan. Het meest concreet was de dreiging in Utrecht. Op de 14e mei, toen de berichten over de verwoesting van de stad Rotterdam hier al doorgedrongen waren, dwarrelden er strooibiljetten naar beneden. Daarin werd de legerleiding opgeroepen de strijd te staken – anders zou ‘Utrecht het lot ondergaan van Warschau’, en dus platgebombardeerd worden. Zover is het niet gekomen. Generaal Winkelman tekent namens Nederland het capitulatieverdrag in een schooltje in het Zuid-Hollandse dorpje Rijsoord.

Duitse intocht per fiets

Daarna komen de Duitse troepen massaal het land binnen. In Utrecht komen de nieuwe heersers via de Biltstraat en de Voorstraat. Het meest opmerkelijk is dat er ook een bataljon per fiets de stad in komt. In rijen van drie zijn ze gefotografeerd, keurig in het gelid, bij het Leidseveer, een lange rij auto’s moet aan de kant om ze de ruimte te geven. Ze komen op de fiets de nieuwe tijd brengen. 

Dit is één van zes verhalen die Ad van Liempt schreef bij de 50 Utrechtse foto’s die werden verzameld voor het landelijke project De Tweede Wereldoorlog in 100 foto’s. Ad van Liempt was lid van de keuzecommissie en maakte met RTV Utrecht de serie Tijd van Toen over de Utrechtse foto’s.