Modegevoelig trompetbeslag van soldaten uit de Romeinse tijd

Inheemse invloeden

Deze interpretatie staat ter discussie, want nieuw onderzoek wijst uit dat zowel Romeinse als inheemse invloeden een rol speelden in de ontwikkeling van deze uitrustingsstukken. Zo kennen we vanuit de Romeinse cultuur diverse versieringen, zoals in niëllo uitgewerkte wijnstokmotieven uit de 1^e eeuw voor Chr. Een vorm die zich naar alle waarschijnlijkheid door de tijd heen ontwikkelde tot opengewerkte lineaire en abstracte ontwerpen, zoals bij de in Houten gevonden trompetbeslagen. Deze ruiterbeslagen zijn daarom waarschijnlijk niet het product van een Keltische Renaissance, maar van een lang proces waaruit nieuwe hybride producten ontstonden.

Britten, Iberiërs en Thraciërs

Die nieuwe stijlen kunnen ontstaan zijn door het komen en gaan van (hulp)troepen uit alle hoeken van het Rijk, vanaf de Pax Romana in de 2de eeuw. Niet alleen troffen we langs de Utrechtse Limes Romeinen, Bataven, Cananefaten en andere Germaanse hulptroepen aan, ook komen we troepen tegen die afkomstig waren uit Brittannië, het Spaanse schiereiland en Thracië. Van fort Fectio (Vechten, Bunnik) weten we dat daar lange tijd legionairs uit deze verre oorden (en zelfs Macedonië) gestationeerd waren. Lang voor de Romeinse onderwerping maakten al deze gebieden deel uit van de Keltische wereld, maar na twee eeuwen van intensieve contacten met de Romeinen, verschilden deze Keltisch (en/of Germaans) sprekende volken in termen van materiele cultuur weinig van Romeinse provincialen. De Limes was binnen dit kader niet alleen een doorlaatpost of een militaire barrière, maar ook een plek waar uitwisseling plaatsvond op het gebied van cultuur, ideeën, kunst en nijverheid. De sierlijke trompetmotieven op het gordelbeslag in het Romeinse leger zijn niet zozeer een teken van een Keltische opleving, maar van een samensmelting van Romeinse, inheemse en niet-Romeinse invloeden van elders in het Rijk.

Einde van een tijdperk

Het Romeinse leger speelde een onmiskenbare rol in de ontwikkeling van nieuwe vormen van kleding en militaire uitrustingstukken. Niet alleen was het leger een vruchtbare voedingsbodem voor nieuwe modeverschijnselen, ook stonden de Romeinen open voor lokale invloeden. Daaraan kwam in de 4de eeuw een einde, want door verdere decentralisatie van het Romeinse gezag kreeg het Romeinse leger door de opkomst van limitanei (lichtbewapende grenstroepen langs de Rijn- en Donaugrens) en foederati (Germaanse grenslegers) een sterk regionaal karakter.

De uitrustingsstukken zijn geregistreerd in Portable Antiquities of the Netherlands: PAN-00072643 & PAN-00059932

Met dank aan: de vinder, Stefanie Hoss (Small Finds Archaeology), Marenne Zandstra (Museum het Valkhof Nijmegen).

Bronnen

Hoss. S., (2017). The Roman military belt - a status symbol and object of fashion. In: T. F. Martin, R. Weech, Dress and Society. Contributions from Archaeology, Oxbow, 94-113.

Hoss, S., (2015). Zu einigen Dekorationsmotiven des 2. und 3. Jahrhunderts auf den Beschlägen von Soldatengürteln, Schultergurten und Fibeln. In: P. Henrich / Ch. Miks / J. Obmann / M. Wieland (eds.) (2015), NON SOLUM...SED ETIAM. Festschrift Thomas Fischer, Rahden/Westfalen, 199-206.

Hoss, S. (2014), Cingulum Militare: Studien zum römischen Soldatengürtel des 1. bis 3. Jh. n. Chr., Leiden.

Nicolay. J. (2007). Armed Batavians. Use and Significance of Weaponry and Horse Gear from Non-military Contexts in the Rhine Delta (50 BC to AD 450)., Amsterdam.