Napoleon trekt door de provincie Utrecht

De reis van een maand, die kriskras door het land voerde, was grondig geregisseerd. Langs de wegen dienden erewachten te staan die het publiek moesten aanzetten tot juichen en zingen. Stadsbesturen moesten de keizer eerbiedig de sleutels van hun stad overhandigen. Uit veiligheid was het verboden aan de gevels bloempotten te hebben hangen als Napoleon langsreed. Onder bruggen mochten geen schepen afgemeerd liggen.

Het Utrechtse deel van de reis

Napoleon kwam vanuit Gorkum in Vianen aan om er de oversteek over de Lek naar Vreeswijk te maken. De overtocht geschiedde met diverse schuiten gevuld met 250 paarden en hun berijders. Het humeur was niet al te best. Het waaide hard en het had al dagenlang gestortregend. Nog tijdens de reis zou Marie Louise later klagen dat zij genoeg had van het land waarvan zij niets dan water zag en het klimaat vreesde. Over de Vaartsche Rijn voer het gezelschap naar Utrecht.

Napoleon werd na plechtige ontvangst in Utrecht ondergebracht in het paleis van zijn afgezette broer Lodewijk op de Wittevrouwenstraat, nu de Universiteitsbibliotheek. In dit naar zijn zin ondermaatse gebouw ontving de keizer ’s avonds bedremmelde vertegenwoordigers van maatschappelijke groeperingen. Net als op het slagveld deelde Napoleon de lakens uit. Hij voegde de protestanten toe dat zij de Reformatie maar ongedaan moesten maken. Oudkatholieken kregen te horen dat ze vlees noch vis waren. Hoogduitse joden? Dat waren woekeraars. Een uit de Herenstraat opgetrommelde pater was zo uit het veld geslagen dat hij nauwelijks een verstandig woord kon uitbrengen.  

Eerbetoon

De Utrechtse ereboog was opgericht aan het uiteinde van de Voorstraat tegenover de Neude. Het was een kopie van de Romeinse triomfboog van Constantijn. Napoleon zal gevleid zijn geweest door die vergelijking. Het leverde de stad echter niets op. Het nieuwe bestel had haar de status van provinciehoofdstad al ontnomen en haar universiteit gedegradeerd. Enkele dagen werden gevuld met parades (o.a. op de Maliebaan) en legermanoeuvres op de Zeister hei. Speciale aandacht trok hierbij het regiment van de Rode Lansiers uit Versailles met hun scharlaken uniform. Hierin dienden ook veel Nederlanders, Napoleon hoopte daarmee sympathie te wekken.

Via de Weerdpoort

Daarna verliet het keizerlijk paar Utrechts grondgebied op weg naar Amsterdam. Door de Weerdpoort, langs Breukelen, Nieuwersluis en Baambrugge, dus langs de Vecht en de Amstel. Er werd van paarden gewisseld in een niet bij name bekend stadje of dorp vlakbij Loenen. Daar stond ook een ereboog met de volgende tekst (vrije vertaling uit het Frans):

Napoleon heeft geen dwaasheid begaan

Door Marie Louise aan de haak te slaan!

Verstoord vroeg Napoleon wie deze impertinentie had verzonnen. De niet al te snuggere burgemeester antwoordde: ‘Moi Sire!’. Hierom moest de keizer toch lachen. Hij deed een snuiftabaksdoos cadeau en reed verder.

Bronnen

Gijsberti, H. C. F. (1904). Napoleon in Nederland. Haarlem: De erven F. Bohn.

Napoleon in Nederland 1811-2011. (2011). Amsterdam: Stichting ThemaTijdschriften.