Uit 't veld

Nathalie van De Katoendrukkerij

5 min

UtrechtAltijd gaat in de serie Uit ’t veld op bezoek bij erfgoedlocaties in de provincie Utrecht en maakt kennis met de mensen achter de schermen. In deze aflevering ontmoet je Nathalie Cassée, initiatiefnemer van De Katoendrukkerij in de Volmolen in Amersfoort. ‘Op deze plek ontvouwt het verhaal van de textielnijverheid zich als vanzelf.’

Vertel eens over De Katoendrukkerij …

‘De Katoendrukkerij is de enige ambachtelijke werkplaats in Nederland waar het katoendrukken tot leven komt. Zeven vrijwilligers bemensen de werkplaats en leren je stoffen bedrukken met houten handgegraveerde blokken. Een ambacht dat bekend staat als blockprinten of katoendrukken, een van de oudste druktechnieken ter wereld. Tegelijk word je deelgenoot gemaakt van het geschiedenisverhaal dat al zo’n 400 jaar thuis is in Amersfoort. Hier vestigde zich in 1678 namelijk de eerste katoendrukkerij van Europa, van Amsterdamse VOC-handelaars die zich het katoendrukken uit India eigen maakten. Het was een van de vele ambachten behorend bij de textielnijverheid, een sector die van de 15de tot de 19de eeuw in Amersfoort floreerde.’

Wat maakt de locatie bijzonder?

‘De Volmolen is een 375 jaar oud monument en staat naast Koppelpoort. Je stapt hier een andere wereld binnen. De oude balken, de opvallende stenen vloer, de kleurrijke shawls, plaids en handbedrukte stoffen en papier. De houten drukblokken met de fijn uitgesneden motieven aan de wand springen direct in het oog. Bezoekers zijn er vaak even stil van.

Op deze plek ontvouwt het verhaal van de textielnijverheid zich als vanzelf, want de Volmolen is niet alleen een prachtig decor voor De Katoendrukkerij, maar is ook van betekenis geweest. De molen is in 1645 gebouwd om stoffen te ‘vollen’. Waterkracht zette houten blokken in beweging die de stof ‘stampten’. Hierdoor verviltte de stof, werd het waterdicht en kon het als zogenaamd laken verder verwerkt worden tot bijvoorbeeld kleding. Eerder was ‘vollen’ handwerk, of ook wel voetenwerk. ‘Voetvollers’ waren meestal mannen die in een kuip gevuld met onder meer urine en vollersaarde urenlang met blote voeten op de stof stampten.’

Wat heb jij met dit ambacht?

‘Voor mij begon de interesse bij de prachtige handgeborduurde shawls uit Kashmir, die trokken me naar India. Ik ben in de leer gegaan bij ambachtslieden en ben onder meer shawls en blockprints gaan importeren. Verder geef ik masterclasses blockprinten, workshops en lezingen over de geschiedenis van textiel uit India, katoendrukken, de volmolen én de textielnijverheid in Amersfoort. Bij De Katoendrukkerij komt dat allemaal samen.’

Van shawls uit India naar katoendrukken in Amersfoort, hoe zit dat?

‘Ik wilde meer weten over de geschiedenis en daar heb ik flink voor moeten speuren. Dat is ook niet zo gek, want er werd veel geheim gehouden. Men was beducht voor concurrentie. Arbeiders moesten bijvoorbeeld voor geheimhouding tekenen, en ook locaties werden niet bekendgemaakt. De bedrukte stof was zeer gewild, onder meer in gebruik bij de traditionele klederdracht. Men drukte met natuurlijke verfstoffen wat veel kennis en vaardigheid vroeg. Wat ik te weten kwam, ben ik gaan publiceren. En ik ben gaan zoeken naar een plek waar de beleving en het verhaal samenkomen van dit gedeelde erfgoed tussen India en Amersfoort. Dat is gelukt na een succesvolle crowdfunding in de zo perfect passende Volmolen, hier vindt het ambacht eindelijk bedding.’

Bezoek De Katoendrukkerij in Amersfoort

Je kunt het ambacht van katoendrukken zelf ervaren in De Katoendrukkerij. Wist je dat het ambacht in 2021 is bijgeschreven in de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland? De Katoendrukkerij doet ook dienst als kenniscentrum, de enige in Nederland, je kunt er binnenlopen om meer te leren over de geschiedenis van katoendrukken, de volmolen én de textielnijverheid in Amersfoort.

Aanvullende informatie