Oorlog en evacuatie in Schalkwijk en Tull en ’t Waal

Herinneringen aan de evacuatie

Piet Heijmink Liesert, destijds bijna 4 jaar oud: "Toen bij het uitbreken van de oorlog het bevel tot evacuatie was gegeven, moesten de inwoners zelf maar zien hoe zij in Vreeswijk kwamen. Er was geen vervoer geregeld. In Vreeswijk werden de mensen ingescheept in een kolenschuit. De schuit ging de Lek op richting het westen naar Schipluiden". Piet kan zich het nog herinneren, omdat voor kinderen geen toiletgelegenheid was geregeld. "Zij moesten maar op een emmer in het ruim."

Dora van Wijk, destijds 11 jaar: "Ik herinner mij nog heel goed. We zaten in wat wij noemden het wagentje. (...) We waren onderweg en het water kwam al opzetten, voor de kerk. We hadden Cora, dat was een van onze paarden. Het was het meest rustige paard wat we hadden. Die zag het water komen en die maakte een bocht naar links, naar de linkerkant van de weg, en we schrokken. Ik was als de dood dat we in de Wetering terecht zouden komen. Dat angstmoment herinner ik mij nog héél goed."

Terugkomst

Als de bewoners later terugkeren is de situatie zeer verschillend. De geïnundeerde gebieden hebben waterschade. De inwoners treffen hun bezittingen soms compleet vernield aan, soms ongestoord en alle varianten daartussen. Dora van Wijk: "Er was niets vernield." Bij Adriaan Verhoef die in dezelfde straat woonde, waren de inmaakflessen gebruikt, maar was verder niets kapot. Maar bij een van de boerderijen bij het Werk aan de Groeneweg blijkt het zilverwerk gestolen, is het linnengoed verscheurd en gebruikt om gewonden te verbinden en ligt de voorkamer vol met kleren onder het bloed.

Bronnen en meer lezen

Christ Essens, ‘Tussen hoop en vrees. Burgers en militairen in Schalkwijk en Tull en ’t Waal voor en tijdens de mobilisatie van 1939 en in mei 1940’, in: Jaarboek Oud Utrecht 2015, 253-278.

Dit verhaal is voortgekomen uit de werkgroep Oorlog en Vrede. Onderzoekers hebben onder leiding van Landschap Erfgoed Utrecht de menselijke kant van het Utrechtse militaire verleden bestudeerd. Alle artikelen uit de werkgroep zijn te lezen in Jaarboek Oud-Utrecht 2015.