Niet geschikt voor onderdanigheid

Oranje Ka, de moeder van Koningsdag

4 min

Al in de tweede helft van de negentiende eeuw stond de Utrechtse volksbuurt Wijk C bekend om zijn Oranjegezindheid. Dat was vooral te danken aan de inspanningen van één beroemd – of berucht – geworden buurtbewoonster. Oranje Ka, van het Oranjehuis, dat stond in de Oranjestraat, gelegen aan het Oranjepark.

Zij werd in 1832 geboren als Jacoba Johanna van Schoonheim, maar is onder de Wijk C’ers dankzij haar tweede man Martinus Blommers vooral bekend als Ka Blommers of ‘Oranje Ka’. Ka was de uitbaatster van logement ‘Het Oranjehuis’ in de Zandstraat. Daar woonden veel oud-militairen, vooral ‘kolonialen’ die in Nederlands-Indië hadden gediend. Ka spreidde graag haar liefde voor het koningshuis ten toon. Ze liet zichzelf en ‘haar jongens’ – de bewoners van het Oranjehuis – fotograferen met rood-wit-blauwe vlaggen en oranje wimpels en doeken. Bij verjaardagen van leden van het koninklijk huis werd het hele gebouw van top tot teen versierd.

Van Zandstraat naar Oranjestraat

Zij was het ook die het initiatief nam voor de naamsverandering van een aantal straten in Wijk C. In 1853 bezocht koning Willem III de stad Utrecht en maakte ook een rijtoer door Wijk C. De straten waren versierd en de vorst werd met veel enthousiasme begroet. Om het bezoek te gedenken werden de straten waarlangs de route liep in 1863 omgedoopt tot Koningsstraat, Willemstraat en Kroonstraat. De Zandstraat waar het Oranjehuis stond, werd de Oranjestraat. De Koningsstraat bestaat niet meer. Deze moest plaatsmaken voor de bouw van de Gemeentelijke Bank van Lening, het latere gebouw van de KvK. De Kroonstraat, Willemstraat en Oranjestraat vormen nog steeds het hart van Wijk C.

Oranjepark en Prinsessedag

Het was ook logisch dat het nieuwe volkspark dat in Wijk C in 1883 werd aangelegd, het Oranjepark ging heten. Het Oranjepark en een aantal straten in de omgeving zijn in 1939-1940 gesloopt voor de aanleg van de nieuwe verkeersader, de St. Jacobsstraat. Ka werd dus – tot genoegen van buurtbewoners – ‘Oranje Ka, van het Oranjehuis, dat stond in de Oranjestraat, aan het Oranjepark’. Op initiatief van Oranje Ka werd het park de plaats waar elk jaar ‘Prinsessedag’ werd gevierd op 31 augustus, de verjaardag van prinses Wilhelmina. De viering werd een waar volksfeest dat al snel landelijke bekendheid genoot en in andere steden werd overgenomen. Toen Wilhelmina de troon besteeg werd deze dag een nationale feestdag. Zo kan Oranje Ka gezien worden als de moeder van het moderne Koningsdag.

Oranjefan 

Ook bekend over haar zijn de verhalen hoe ze meerdere malen bijeenkomsten van de socialisten verstoorde. Geflankeerd door fanatieke aanhangers en getooid in oranje linten marcheerde ze de ruimte waar de ‘rooien’ vergaderden binnen en joeg ze de wijk uit. Toen koningin Wilhelmina Utrecht bezocht, was een bezoek aan Wijk C wederom  onderdeel van het programma, met dezelfde route als haar vader destijds had afgelegd. De koningin stopte in de Oranjestraat om Oranje Ka persoonlijk een hand te geven. Een hoogtepunt in het leven van de bevlogen Oranjefan.

Geschreven door Jaap Hoeve Volksbuurtmuseum